چهره های روحانیت مبارز در طول تاریخ اسلام،همواره درخششی خیره کننده داشته اند لیکن درخشش این چهره ها در قرن چهاردهم هجری همچنان فزونی می گیرد که گویی،عالم روحانیت،بیشترین ودیعه های دلنواز خود را یکجا برای این قرن ذخیره کرده است،قرنی که میتوان به تعبیر آن را قرن آغاز بیداری جوامع اسلامی از خواب سنگین چندین ساله دانست.
یکی از این مردان علم و ایمان،و شرف و فضیلت و سرسختی و مقاومت آیة الله حاج سید عبد الحسین موسوی لاری نجفی بود که نه تنها در زمره روحانیت مبارز قرن چهادرهم قرار داشت بلکه از نخستین کسانی بود که اصل ولایت فقیه را به صورت امروزین آن مطرح و ترویج کرد و همچنین اساس یک حکومت اسلامی تمام عیار را به عنوان تنها راه نجات مسلمانان از استعمار و استثمار و استبداد اعلام داشت و حتی برای آن برنامه- ریزی دقیق و مدونی انجام داد.
او در جنوب ایران ویرانگرترین ضربه ها را بر پیکر استعمار و امیریالیسم انگلیس و ایادی اش وارد آورد بدانگونه که هنوز هم خاطره مجاهدات و مبارزات و جانفشانیهای آن عالم ربانی علاوه بر ثبت در سینه تاریخ ورد زبان مردم خطه جنوب ایران است،و سینه به سینه نقل و روایت می شود.
آغاز راهش
خانوادهء محترم و سرشناس روحانی که از سالها پیش در شهر مقدس نجف اشرف رحل اقامت افکنده بود چشم بجهان گشود.پس از گذراندن دوران کوتاه آموزش ابتدائی در مکتب گام در راه مدارج عالی تحصیل علوم دینی نهاد و به مدارس دینی معتبر آن روز راه یافت.وی دوران نوجوانی و جوانی را به تحصیل در محضر علمای بزرگ شیعه گذرانید هنگامیکه مرحوم میرزای شیرازی بزرگ در نجف اشرف اقامت داشت و طالبان علم را از محضر خود سیراب می ساخت سید عبد الحسین موسوی،نوجوان پرشور و کوشا نیز از محضر وی بهره ها گرفت.
چون میرزای بزرگ به سامره هجرت کرد سید عبد الحسین جوان بیقرار پیکر بی تاب خود را به محضر درس چهار تن دیگر از علمای قدر اول نجف افکند و جان عطش زدهء خود را از چشمهء فیاض علم و فضل و کمال آنان سیراب ساخت.
این چهارعالم بزرگ که عبارت بودند از آیات عظام شیخ محمد حسین کاظمینی،حاج شیخ لطف اله مازندرانی،شیخ محمد ایروانی و شیخ حسینعقلی همدانی مراتب علوم و تقوی و فضل و کمال او را تصدیق کردند و به او اجازهء اجتهاد دادند این در زمانی بود که سید عبد الحسین هنوز پیش از 22 سال نداشت با اینهمه نبوغ شگرف او در علم و تقوای پر ارج او در عمل و نیز در رسیدنش به قله های تهذیب اخلاق و تزکیه نفس،چنان چهرهء برجسته یی از او ساخت که در همان سنین جوانی یکی از مدرسین بزرگ در مهمترین مرکز علمی تشیع بشمار می رفت.
به سوی مبارزه بی امان
حوزهء درس آیة اله موسوی لاری از پربارترین حوزه های درسی نجف بود و از این رو طالبان علم ازهمه سو روی به نجف می آورند و در حلقه شاگردان وی جای میگرفتند تا از درخت دانش و فضیلت او بار و بر گیرند.
آوارهء او اقصی نقاط اسلامی را در نوردیده و تا محافل علمی و دینی ایران که آن زمان یکی از تاریکترین و پرمشقت ترین ادوار تاریخ خود را می گذرانید رسیده بود.
در همین هنگام،گروهی از بزرگان و مجاهدان شهرستان«لار»که از چندی پیش علاوه بر ایادی استبداد داخلی،با متجاوزین خارجی و اشغالگران خطه جنوب ایران نیز دیگر جنگ و مبارزه حق و باطل شده بودند،برای زیارت عتبات عالیات بآن دیگر سفر کردند این گروه بر آن بودند که از رهبر عظیم الشان عالم تشیع آیت اله میرزای شیرازی بخواهند تا مجتهدی عالم و عادل فقیهی پرهیزگار و متقی و رهبری مجاهد و نستوه را تعیین فرماید که همراه آنان به شهر لار هجرت کند،قصد آنان این بود که آنها را در مبارزه علیه ظلم و جور داخلی و بخصوص در ستیز با متجاوزین خارجی، رهبری کند.
بدینگونه گروه بزرگان و مجاهدان«لار»دل به پاکی و علم و فضل و کمال و مکارم اخلاقی آیت اله موسوی لاری سپردند و تقاضا کردند که همراه با آنان و مرجعیت شان را در احکام و رهبریشان را در مبارزه با دشمنان نپذیرد.و از آنجا که مرحوم میرزای شیرازی،از آقای موسوی لاری خواست تا به دعوت مجاهدان و مبارزان اهل لار پاسخ مساعد دهد و همراه آنان به ایران هجرت کند وی نیز این دعوت را قبول کرد.
او در سال 1309 هجری،هنگامی که 25 سال از عمر گرامی اش میگذشت بجادهء مبارزه بی امانی که تاپایان عمرش دوام یافت،گام نهاد و به ایران هجرت کرد و این، در زمانی بود که میرزای شیرازی بزرگ در عمر خود تنها به دو نفر اجازه اجتهاد داده است برای آیت اله موسوی لاری،اجازه اجتهاد مطلق صادر کرد و همچنین به سرپرست گروه مجاهدان«لار»گفت:
«در بردن آقا سید عبد الحسین به لارستان،نجف را به آنجا برده ای و مهد فضل و دانش را از فطیم علم،حالی گذارده ای».
آغاز مبارزه
او از نخستین روزهای ورود به«لار»نه تنها رهبری مجاهدین را به عهده گرفت که خود نیز لباس جهاد بر تن کرد نخستین گام بزرگی را که برداشت تاسیس مدرسه علمیه بزرگی در لارستان بود تا با گردآوردن گروهی از طالبان علم و مجاهدان راه خدا،مبارزه بنیادین خود را که همان مبارزه اعتقادی و فکری و اخلاقی باشد در زمینه های گسترده آغاز کند و همزمان با جذب طالبان علم از هر گوشه به سوی خود بتاسیس مجامع عبادی و موسسات رفاهی همت گماشت و نیز با جدیتی شگرف مراسم عبادی سیاسی نماز جمعه را آغاز کرد تا علاوه بر شاگردان خود عامهء مردم را نیز در محل برگزاری جمعه با اصول اسلام راستین و تشیع مبارز آشنا سازد و آنان را برای جهاد در راه خدا و مبارزه با استبداد داخلی و استعمار خارجی آماده کند.
وی از همان آغاز به جنگ افکار انحرافی و ایده های استعماری که میرفت تا اذهان ساده لوحان را مسعوم کند،پرداخت در آن زمانی ه زمزمه های شوم جدایی دین از سیاست همه جا بگوش میرسید ولی آیت اله موسوی لاری با جدیت تمام به مبارزه با این ایدهء استعماری پرداخت و مردم را از نقشه های شوم اجنبی که نفخهء جدائی دین و سیاست داشتند،آگاه ساخت.وی در آن هنگام یعنی در آغاز قرن چهاردهم که به حدود یک قرن پیش می رسد شاید نخستین کسی بود که اصل ولایت فقیه را مطرح ساخت.
وی در کتاب«تعلیقات المکاسب»خود که از با ارزش ترین آثار علمی اوست به بحث دربارهء ولایت فقیه پرداخت.و اختیارات ولی فقیه را که در حکم نایب امام(ع)در زمان غیبت بقیة الله فی الارضین امام زمان(عج)است و باید به عنوان عالی ترین مقام حکومت اسلامی عمل کند برشمرد و جزئیات زندگی ساز آن را توضیح داد و نجات ملل و کشورهای اسلامی را در برقراری حکومت اسلامی و استقرار اختیارات ولایت فقیه دانست.1
اعلام جهاد بر ضد انگلیس
در آن ایام تلخ و نکبت بار،ایران و ملل اسلامی دیگر روزهای تیره و تاری را می گذراندند انگلیس که در آن زمان قدرت اول استعمار جهانی و به تعبیر امروز«شیطان بزرگ و مستکبر خونخوار جهان»بود تجاوز به حقوق و نوامیس مردم را برنامهء خود قرار داده و پنجه های خونین و مرگبار خود را بر حلقوم ملل مستضعف بخصوص مسلمانان منطقه فشرده بود.
از سوی دیگر کشور روس نیز به رقابت با انگلیس برخاسته بسیاری از منطقه را با آن شیطان مخوف،شریک شده و تقسیم کرده بود چنانکه انگلیس نقاط جنوب ایران را تحت سیطره خود گرفته بود و روس هم قفقاز و ترکمانیه و افغانیه را از سرزمین اسلامی جدا کرده و تحت نفوذ داشت از سویی پادشاهان قاجار و عمال خونخوار آنها نیز با اجانب همدست شده بودند و با امضاء قراردادهای شرم آور هر روز قسمت بیشتری از اختیارات کشور و زندگی و ناموس ملت را به ید قدرت آنان می سپردند.
همان زمان سیاست های اتعماری برای گسترش استعمار انگلیس نقشه بی توطئه آمیز کشیده بودند بدین معنی که عده بی را بنام مبلغین به منطقه فرستاده بودند تا پشت نقاب دین گام به صحنه عمل گذارند و زیربنای سیاست استعماری انگلیس را مستحکم سازند و با انحراف افکار به مقاصد پلید خود دست یابند.
(1)-تعلیقات المکاسب ج 2 تالیف مرحوم آیة الله موسوی لاری
او که بر این توطئه واقف گشته بود با بسیج مردم و یکباره موجی خروشان برانداخت و با این موج بر آن گروه استعماری تاخت و نه تنها کتابهایشان را سوزاند بلکه تمامی آنها را نیز از شهر اخراج کرد و دستور داد که در هیچ شهر دیگری نیز،آنها را به هیچ عنوان راه ندهند وقتی توطئه آنها خنثی شد دولت انگلیس ایادی خود را ه ر دیار قاجار بر مسند قدرت نشانده بود وارد میدان کرد طوری که عین الملک از تهران به«لار»رفت تا اگر نتوانست موج خشم مردم را فرونشاند دست کم خسارت کتابهای سوزانده شده را که دولت انگلیس از حکومت،وقت مطالعه کرده بود دریافت کند اما عین الملک وقتی وارد لار شد و خود را در برابر خشم خروشان خیل مردم و هیبت و قاطعیت و ابهت آیت الله موسوی قرار گرفت چاره یی ندید جز آن که از محضر آن بزرگوار عذرخواهی کند و دست خالی بتهران برگردد.
و سرانجام شمع پرفروغ عمرش سال 1364 در زمانی خاموش شد که پدر مبارزاتی پر شعر را در زمین ذهن و فکر مسلمان جنوب ایران و بالمال تمامی مسلمانان مجاهد و خواستاران حکومت اسلامی افتانده بود...
