بخش دوم: وظايف حاكم (دولت اسلامی)
در اين بخش، از وظايف حاكم اسلامی نسبت به شهروندان، سخن خواهيم گفت. گرچه از بحثِ «حقوق شهروندان»، به طور غير مستقيم، وظايف حاكم نيز روشن می شود، امّا اهميّت پاره ای از وظايف ايجاب می كند كه بخش مستقلی به اين بحث اختصاص يابد.
به طور طبيعی، وظايف حاكم با اهدافی كه حكومت دنبال می كند، پيوند دارد. اگر حكومت اسلامی، در پی تأمين رفاه و آسايش دنيویِ توأم با رشد و كمال معنوی و سعادت اُخروی شهروندان است، طبعاً، وظايفش، وسيع تر، گسترده تر و دشوارتر از وظايف حكومتی است كه تنها هدفش تأمين امنيّت شهروندان و رفاه و آسايش دنيوی آنان است و نسبت به سرنوشت معنوی و كمالات اخلاقی و سرنوشت ابدی آنان، بی اعتنا بوده و اساساً، آن را از حريم دخالت حكومت خارج می داند.
از اين رو، بخشی از اهمِّ وظايف حاكم اسلامی را بر خواهيم شمرد. برخی از اين وظايف در نظام های سياسی ديگر يا مطرح نيست يا اهمّيّت چندانی نداشته و لااقل، دغدغه اصلی حكومت محسوب نمی شود و يا بسيار محدود است.
در حكومت اسلامی، حاكم، وظايف خود را در پرتو قوانين و مقرّرات اسلامی، شناسايی می كند و چون سعادت و كمال آحاد جامعه را در گروِ تحقّق آن قوانين می داند، تمام تلاش خود را در جهت تحقّق آن ها مصروف می دارد. امام علی(ع) -كه الگوی حاكم اسلامی است- در يكی از سخنرانی های خود، خداوند را گواه می گيرد بر اين كه «ما، هدفی جز اِحيایِ نشانه های دين تو و اصلاح در سرزمين تو نداريم تا در پرتو آن، بندگانِ مظلوم تو، در امنيّت به سر برده و حدود تو كه تعطيل گشته، اقامه شود»:
«اللهم! إنَّك تعلم أنِّه لمْ يكن الذي كان منّا منافسةً في سلطانٍ و لا التماس شي ءٍ من فضولِ الحطام ولكن لِنَرِدَ المعالم مَن دينك و نظهر الإصلاح في بلادك فيأمن المظلومون من عبادك و تقام المعطّلة من حدودك».[1]
امام حسين(ع) نيز كه خود را برای قيام و مبارزه با حكومت بنی اميّه آماده می كرد، در سرزمين مِنی ، برای گروهی از بزرگان و رجال و شخصيّت های معاصر خود، سخن گفت و از اين كه بر اثر سستی آنان، اداره امور جامعه، در كف افراد نالايق قرار گرفته، گلايه كرد و در پايان سخنانش همان مطلب پدر بزرگوارش را به درگاه خداوند عرضه داشت.[2]
به طور خلاصه، حاكم اسلامی، برای تحقّق احكام اسلام، به طور مشخص، وظايفی بر عهده دارد كه در اين بخش مورد بررسی قرار می گيرد.
پی نوشت ها:
[1]. نهج البلاغه، خطبه 129.
[2]. موسوعة كلمات الإمام الحسين (ع)، ص 276: «اللهم إنّك تعلم أنّه لم يكن ما كان منّا تنافساً في سلطانٍ و لا التماساً من فضولِ الحطام و لكن لنریَ المعالم من دينك و نظهر الإصلاح في بلادك و يأمن المظلمون من عبادك و يعمل بفرائضك و سننك و أحكامك...».
