موسسه صراط مبین

 ولايت فقيه( کارکرد و راهبرد):

در آغازِ کتاب (حکومت اسلامي) تأليف امام خميني ـ رضوان اللّه تعالي عليه ـ آمده است: ولايت فقيه از موضوعاتي است که تصور آن موجب تصديق مي شود و چندان به برهان احتياج ندارد; به اين معنا که هر کس عقايد و احکام اسلام را حتي اجمالاً دريافته باشد چون به (ولايت فقيه) برسد و آن را به تصور آورد بي درنگ تصديق خواهد کرد و آن را ضروري و بديهي خواهد شناخت. 1

اگر بخواهيم اين نظريه فقهي محکم را توضيح دهيم بايد به اين منظور تمام قرآن مجيد و روايات اسلامي ـ اعم از احاديث شيعه و سني ـ و فقه مدوّنِ اسلام را مطالعه، و مورد دقت و تأمل قرار دهيم. يک بخش از اين کار يعني مطالعه احاديث شيعه، توسط مؤلفان کتاب (الحکومة الاسلامية في احاديث الشيعة الامامية) انجام شده است. در اين کتاب 775 حديث از حدود هشتاد کتاب حديثي شيعه استخراج شده که مجموعه اين احاديث همان نظريه امام خميني ـ رضوان اللّه تعالي عليه ـ را به خوبي روشن مي کند.

در اين احاديث مطالبي را با حدود 140 عنوان مي يابيم که همه آن ها از لوازم و ملازمات حکومت در اسلام است. فهرست محتواي احاديث مذکور به اين شرح است: ولايت و حکومت از پايه هاي اسلام است. حاکم اعواني دارد: قاضي، حاسب، امير، امين، عريف، کسي که حدّ جاري کند. اميرالحاج و قاسمِ (قسمت کننده) بيت المال .

امام مسلمين2 نسبت به آن چه در دست مردم است اولويت دارد. امام مسلمين در امور مردم امين شمرده مي شود. خيرخواهي و نصيحتِ امام مسلمين واجب است. شکستن بيعت امام جايز نيست. مخالفت فرمان امام جايز نيست. بر امام رعايت عدالت و بر مردم اطاعت از او واجب است. دفاع از امام واجب است.

شنيدن دشنام به امام و نيز شنيدن غيبت و بدگويي او جايز نيست. استخفاف به امامِ عادل و ترکِ ياري او در برابر دشمنان حرام است.

خروج بر امام عادل جايز نيست. جايز است که امام غير از خمس و زکات مبلغ ديگري از مردم بگيرد. رسول خدا ـ صلّي اللّه عليه وآله ـ از ساختن ديوار براي باغ ها جلوگيري کرد که عابرين بتوانند از ميوه آن درخت ها استفاده کنند. امام مي تواند از غير مواردي که خمس در آن ها وارد شده است خمس بگيرد.

امام مي تواند مردم را از دادن زکات معاف کند. امام مي تواند خمس و انفال را بر مردم حلال کند. امام مي تواند مالکيتِ اشخاص را نسبت به آن چه در دست آن ها است تثبيت کند و آن چه را قبل از حکومت او انجام شده پي گيري نکند. وظيفه امام نسبت به بدعت ها.

امام نسبت به نماز خواندن بر اموات، از ديگران سزاوارتر است. امام براي امامت جماعت از ديگران احق است. امام مسلمين و نماز جمعه. امام مسلمين و نماز عيد قربان و عيد فطر. امام مي تواند مردم را برحضور در نمازجماعت اجبار کند. عيدقربان بودن و عيد فطر بودن به حکم امام ثابت مي شود.

مخالفت با امام در انجام مناسک حج جايز نيست. امام مي تواند مردم را به انجام حج وادارکند. امام، اميرالحاج (سرپرست حجاج) تعيين و نصب مي کند. امام در موارد لزوم قرعه، قرعه کشي مي کند. امام زکات مي گيرد و براي گرفتن زکات مأمور امين دارد. پنهان کردن زکات از امام جايز نيست. زکات فطره را بايد به امام بدهند. امام صدقات را طبق نظر خود تقسيم مي کند.

امام وامِ وامداران را از زکات مي پردازد. امام سهم (مؤلفة قلوبهم) را از زکات مي پردازد. امام حقوق و حق الزحمه مأموران اخذ زکات را مي دهد. خمس مربوط به حاکم است. امام خمس، را تقسيم مي کند. انفال، ملک امام است. امام وارث کسي است که وارث ندارد. امام مي تواند ارث کسي را که وارث ندارد به برخي از کساني که صلاح بداند بدهد. امام در برخي موارد ديه را مي گيرد و در بيت المال قرار مي دهد. امام قيمتِ عبدي را که مولايش او را کشته مي گيرد و در بيت المال قرار مي دهد. بيت المال در تقويتِ اسلام و دين هزينه مي شود. بر امام واجب است بيت المال را ميان مسلمين به طور مساوي (عادلانه) تقسيم کند.

امام بيت المال را به کسي که حقي در بيت المال ندارد نمي دهد. کسي که حقي در بيت المال ندارد نبايد در آن تصرف کند. و لازم است امام او را از اين کار منع کند. مردم در بيت المال و فيء شريک هستند. بر امام لازم است در مصرف بيت المال دقت کند. امام نمي تواند بيت المال را ذخيره کند مگر در صورتي که مصلحتي آن را ايجاب کند. ارتزاق از بيت المال مکروه است. ارتزاق از بيت المال براي کسي که در بيت المال حق دارد جايز است.

لازم است امام به قاضي به اندازه اداره زندگي اش از بيت المال بپردازد. اگر حج خانه خدا و زيات قبر رسول خدا ـ صلي اللّه عليه وآله ـ به طور کلي متروک شود بر امام لازم است با هزينه کردن بيت المال برخي از افراد را به حج خانه خدا بفرستد. امام کفاره اي که به عهده شخص فقير واجب شده از بيت المال مي پردازد. امام وام مقروضان را مي پردازد. امام در برخي موارد هزينه ازدواج افراد خاصي را از بيت المال مي پردازد. امام، زن زناکار را (براي حفظ او از آلودگي) شوهر مي دهد. امام براي رفع نزاع ميان شيعيان از بيت المال مي پردازد. امام در برخي موارد ديه اي که به عهده شخصي واجب شده از بيت المال مي پردازد.

امام اشتباه قاضي را با پرداخت از بيت المال جبران مي کند. امام به کساني که توان کسب ندارند از بيت المال کمک مي کند. امام با صرف بيت المال دست سارق را که بريده شده معالجه مي کند و در ايام معالجه از او پذيرايي مي کند. امام مخارج زندانيان را مي پردازد. جهاد با غير امام يا منصوب از طرف او و بي اذن از آنان جايز نيست. امام غنائم جنگ را به نظر خود تقسيم مي کند. تعيين مقدار جزيه و مورد صلح و شرايط آن با امام است.

تعيين شرايط ذمه با امام است. امام درجنگ به دشمن امان مي دهد. غنائم در برخي موارد ملک امام است. امام و اراضي خراجيه. امام و اسراي جنگي. امام خود، قضاوت مي کند و يا قاضي نصب مي کند. صفات قاضي. حاکم، همسر کسي را که مخارج زندگي را نمي دهد طلاق مي دهد. حاکم، زوجه کسي را که مفقودالاثر است طلاق مي دهد. امام در برخي موارد ولي طلاق است. امام و مسئله ملاعنه. امام و اجبار کسي که ظهار کرده است…. امام و اجبار کسي که ايلا کرده است به طلاق يا…. حاکم مال غير را بدون رضايت او در برخي موارد مي فروشد.

امام و تصرف در مال کسي که غايب است. امام عبد ديگري را بي رضايت او آزاد مي کند. حکم رسول خدا به کندن درخت سمرة بن جندب. حکم به ورشکسته بودن افراد با امام است. اقامه حدود الهي با حاکم است. احتياط در اجراي حدود لازم است. قضاوت طبق فقه اسلام ميان اهل کتاب جايز است. لزوم اقامه حدود بر کفار اگر گناهي را آشکارا انجام دهند. امر محاربان با امام است.

امام مي تواند مجرمي را عفو کند و او را از حدّ معاف دارد. وساطت براي عدم اجراي حدّ جايز نيست. خوب است امام کسي را که همسر خود را بر غير دستور شرعي طلاق داده تأديب کند. کسي که مسلمانان را اذيت مي کند تعزير مي شود.

اگر دو نفر (غير زن و شوهر ) برهنه زير يک لحاف بخوابند تعزيز مي شوند. کسي که شهادت دروغ داده باشد تعزير مي شود، و او را دور شهر مي گردانند تا مردم او را بشناسند. کودکي که دزدي کند تعزير مي شود. کسي که ديگري را متهم کند تعزير مي شود.

کسي که در ماه رمضان با همسر خود نزديکي کند تعزير مي شود. تعيين مقدار تعزير با امام است. در برخي موارد برخي مجرمان تبعيد مي شوند. محارب اگر تبعيد شد بر او سخت گرفته مي شود. چه کساني زنداني مي شوند. زنداني شدن براي خيانت. حبس مست تا به حال معمولي برگردد. حبس براي شهادت دروغ.

حبس براي اين که گيسوان زني را تراشيده باشد. حبس براي عدم پرداخت نفقه همسر. حبس به خاطر زنا. حبسِ شش روزه براي اتهام قتل. حبس براي فرمان دادن به قتل. حبس براي اين که کسي را نگه داشته تا ديگري او را بکشد. کسي که قاتل را فراري داده حبس مي شود تا قاتل را بياورند. حبسِ کفيل تا بده کار را بياورد. حبس براي اين که بدهي خود را بپردازد.

حبس براي ارتکاب دزدي. حبس براي اختلاس. حبس زني که مرتد شده است. حبس کسي که ايلا کرده تا همسرش را طلاق دهد و يا…. امام دستور مي دهد زندانيان را روز جمعه و عيد به نماز جمعه و نماز عيد ببرند. در حبس با تهديد اقرار گرفتن پذيرفته نيست. کيفيت رفتار با زندانيان. والي مي تواند جلو احتکار را بگيرد. امام برخي چيزها را معدوم و بناها را خراب مي کند. امام خانه خائن را خراب مي کند. امام مي تواند دستور قتل برخي از کفار را صادر کند.

تهديد خطاکار در برخي موارد جايز است. وظيفه امام درمورد کسي که جنايتي مرتکب شده و به حرم الهي پناه برده است. براي حاکم جايز است که در اموال مردم تصرف کند. روايات ولايت فقيه. واژه امام عادل شامل فقيه منصوب از قبيل امام مي شود. صفات امام عادل. روايات ياد شده شامل مطالبي است که در ارتباط با حکومت است و اگر حاکم و حکومتي نباشد اين روايات مورد نخواهد داشت، پس وجودِ اصلِ حکومت در ميان احکام اسلام مفروغ عنه است و اسلام جداي از حکومت اسلامي نيست که توسط رسول خدا ـ صلي اللّه عليه وآله ـ ابلاغ شده است و جمله معروف تفکيکِ اسلام از سياست در واقع تفکيک اسلام از اسلام است. کتاب (الحکومة الاسلامية في احاديث الشيعة الامامية) در 248 صفحه وزيري توسط انتشارات مؤسسه در راه حق (قم) چاپ شده است. پي نوشت ها: 1 . حکومت اسلامي، ص 6، چاپ سوم; 1391هـ.ق. نام ديگرِ اين کتابِ ارج مند (ولايت فقيه) است. 2 . در کل اين احاديث قرائني وجود دارد که ثابت مي کند امام مسلمين در اين روايات، اعم از امام معصوم است.