موسسه صراط مبین

وحدت و انسجام ملی در بعد داخلی با چه آسیب هایی روبروست و چه راهکارهایی در این زمینه پیشنهاد می کنید.
  همان طور که می دانید وحدت و انسجام، پیامی قرآنی است. قرآن می فرماید: « اِعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّه جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُوا»[1] یا در جای دیگر می فرماید: « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ »[2] و حتی به اهل کتاب می گوید: «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ »[3] همچنین پیامبر (ص) می فرمایند: «قولوا لا اله الا الله تفلحوا». بنابراین درمجموع می توان گفت که هدف اصلی توحید هم این است که مردم حول یک محور باشند.
پس از پیروزی انقلاب، امام نسبت به موضوع وحدت تأکید فراوانی داشتند و بر این موضوع اصرار داشتند که حتی ثمره  آن بحث، هفته  وحدت است. سه آسیب در برابر رسیدن به وحدت وجود دارد:
1-عدم باور به وحدت؛ برخی اصلاً اعتقاد به وحدت ندارند. متأسفانه بسیاری از شبکه های ماهواره ای که وهابی ها پشت آن هستند و بعضاً شبکه های داخلی شیعه، جریاناتی در حوزه و دانشگاه و یا عموم مردم رسماً با وحدت در داخل کشور مخالف می کنند و می گویند وحدت یعنی چه؟ و مگر چنین چیزی امکان دارد؟
2- نشناختن مفهوم وحدت؛ برخی تصور می کنند که وحدت یعنی عقب نشینی از باورها و عقاید! درحالی که وقتی می گوییم وحدت شیعه و سنی، منظور این نیست که ما مثلاً ثقیفه را می پذیریم و شما هم غدیر را قبول کنید! وحدت، درواقع کنار گذاشتن اختلافات و پرداختن به نقاط مشترک است، یا به عبارت دیگر وحدت به معنای برجسته کردن نقاط قوت و اشتراک و کم رنگ کردن نقاط اختلاف است.
3- عدم شناخت شیوه وحدت ؛ سؤال این است که آیا با چند جلسه مشترک و چند همایشی که می گذاریم، وحدت اتفاق می افتد؟ طبیعتاً عدم شناخت شیوه رسیدن به وحدت، یکی از آسیب های جدی در این زمینه است. روش شناسی در هر امری مهم است ازجمله در موضوع وحدت. در این مسیر  کارشناسان باید دورهم بنشینند و شیوه و روش های عملی و نظری را پیاده کنند. به عنوان مثال اینکه کتاب های درسی چطور تدوین شود و رده ها چطور اداره شود و همچنین در سطح جامعه، صداوسیما و ... به چه شکل عمل کنیم که وحدت اتفاق افتد، سؤال هایی است که باید برای آن ها پاسخ مناسب بیابیم.
برای نمونه مقام معظم رهبری فرمودند که توهین به مقدسات هیچ مذهبی جایز نیست و رسماً در برخی از زمینه ها اعلام حرمت کردند. ما یک وقتی برای همایش حضرت خدیجه(س) خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم، ایشان فرمودند من از روی اعتقاد می گویم که راضی نیستم به همسران پیامبر(ص) توهین شود. این خودش یک شیوه و راهکار است. مداح، سخنران، منبری و نویسنده ما باید از توهین پرهیز کنند. خود حضرت امیر(ع) راهکار می دهند؛ مثلاً در صفین می فرمایند: لاتصبّوا! یعنی به این ها توهین نکنید و نقاط ضعفشان را بگویید.
چگونه می توان از برجسته سازی شکاف ها و ایجاد احساس تبعیض توسط رسانه های داخلی و خارجی جلوگیری کرد؟
   راهکار این است که در مسائل ملی کشور و یا حتی مذهبی، اُصول را برجسته کنیم. مثلاً در نظام جمهوری اسلامی، وصیت نامه  امام خمینی(ره)، قانون پذیری و پیروی از ولایت فقیه یک ملاک است، این دیگر اصول گرا و اصلاح طلب ندارد. البته در اقتصاد یا سیاست خارجی ممکن است شیوه ها متفاوت باشد، ولی در اُصول همه باید متحد باشند. لذا رسانه ها نباید به هیچ وجه نقاط اختلاف و ضعف را برجسته کنند و باید بیشتر روی نقاط اصولی و مشترک کار کنند که این خود موجب وحدت می شود.
 نکته دوم اینکه هر جریان فکری که سر کار می آید، به حذف نپردازد، حذف غلط است! چراکه کشور با تخصص اداره می شود نه با جریان های سیاسی. به عنوان مثال وزیری که در بخش نیرو، کار، بهداشت و ... خوب کار کرده است، هر جریان سیاسی که می خواهد سر کار بیاید باید از او استفاده کند. این هم یکی از نکات اساسی در وحدت ملی است که متأسفانه در کشور ما رعایت نمی شود.
  رهبر معظم انقلاب اسلامی در نطق نوروزی در سال 96، در ابتدا نقاط مثبت دولت و پیشرفت ها را گفتند و بعد نقاط ضعف یعنی رکود، بیکاری و ... را فرمودند. اما قبل از آن گفتند که مثلاً در آموزش عالی، بخش نظامی، بخش معدن و ... پیشرفت هایی صورت گرفته است تا اینکه شکاف ها برجسته نشود. به نظرم به مردم باید امید داد و نباید آن ها را مأیوس کرد.
شکاف های بین گروه ها و جریانات سیاسی خیلی اوقات توهم است؛ به این معنا که گاهی می بینیم که لجبازی است! مثلاً دو جریان سیاسی که واقعاً اعتقادشان در موضوعی یکسان است ولی چون در دو جریان مخالف هستند، علیه یکدیگر موضع می گیرند. به نظر بنده باید گفتمان گروه ها به هم نزدیک شود. برای نمونه در موضوع برجام یک کاری در کشور شده که کار ملی هم بوده و به هرحال با نظارت رهبری صورت گرفته است البته نمی گویم که مورد تأیید صد در صد ایشان قرار گرفته است. حال اگر قرار شد یک جریانی مرتب از آن انتقاد کند و جریانی هم مرتب آن را بزرگ نمایی کند، ایجاد شکاف و فاصله خواهد شد.
برای مقابله با هجمه  دشمنان خارجی در تضعیف وحدت و انسجام ملی چه پیشنهادهایی دارید؟
 در برابر دشمن خارجی اول باید دشمن را شناخت. دوم باید دشمن را ضعیف نپنداشت. حضرت امیر(ع) می فرماید که «لاتستصغرن عدو و ان ضعفاً» دشمن هرچند ضعیف باشد شما نباید آن را کوچک بشمارید!  سومین نکته اینکه شیوه ها و شگردهای دشمن را باید شناخت. نقش رسانه ها در برخورد با دشمن، همین است. وقتی دشمن شناخته شود حربه هایش هم شناخته می شود، آن وقت رسانه ها باید این ها را پررنگ و برجسته کنند. قرآن شیطان را به عنوان دشمن معرفی می کند و می گوید شیطان را دشمن بگیرید و بعد حربه های او را در سوره اعراف می فرماید: پیاده نظام دارد، سواره نظام دارد و ... الآن رسانه های غربی و دشمنان مرتب دارند کار تبلیغاتی انجام می دهند، صداوسیما ، مجلات و روزنامه ها باید این شیوه ها را به مردم معرفی کنند. به نظر من بهترین کار همان آگاهی دادن و معرفت افزایی در حوزه دشمن شناسی است.
نقش حوزه های علمیه و نهادهای علمی دیگر در این عرصه چیست؟
نهادهایی مانند حوزه، دانشگاه، نهاد نمایندگی رهبری، مجمع تقریب مذاهب و ... که در حال حاضر در کشور داعیه ایجاد وحدت دارند، همه زحمت می کشند. هدف یکی است ولی شیوه ها متفاوت است. به نظر من هر بخشی باید کار خودش را انجام دهد، به عنوان مثال در بخش آثار، باید سراغ نوشتن فقه تقریبی برویم. تصور ما این است که تفاوت های فقه ما با اهل سنت زیاد است، درصورتی که این طور نیست و بسیاری از فتاوای اهل سنت، در شیعه قائل دارد و برعکس بسیاری از فتاوای شیعه نیز در اهل سنت قائل دارد.
برای مثال ایستادن در نماز به صورت دست باز در اهل سنت قائل دارد. بنابراین اگر در فقه یک کتاب فقه تقریبی نوشته شود، به وحدت علمی نزدیک می شویم.
نقش مساجد در تقویت وحدت و انسجام ملی را چه طور ارزیابی می کنید و چه راهکارهایی را پیشنهاد می فرمایید؟
   مساجد نباید به اختلافات دامن بزنند. البته نقد و تبیین اشکال ندارد. مثلاً ما بیاییم جریان غدیر را در ایام غدیر تبیین کنیم و جریان ثقیفه را با برگزاری میزگردهای مختلف نقد کنیم و پرسش و پاسخ با جوانان را راه اندازی کنیم. یکی از اشکالات مساجد ما این است که مساجد هیئت اجرایی و هیئت امنا دارد ولی هیئت علمی ندارد، مسجدِ محله باید هیئت علمی داشته باشد. یقیناً هر مسجد در هر محله ای که هست، در آن محله، روحانی، استاد دانشگاه، معلم، فرهیخته و ... وجود دارد. 5 نفر، 7نفر یا بیشتر باید هیئت علمی مسجد را تشکیل دهند و جوانان را جهت دهی کنند.
دوم اینکه در مساجد ما اکثراً به برگزاری مراسم عزاداری و سخنرانی اکتفا می کنند درصورتی که باید به سمت آموزش و کلاس داری و پرسش و پاسخ پیش برود. در ایام محرم 30-20 جلسه پرسش و پاسخ در مساجد برگزار شود و سؤالات جوانان پاسخ داده شود و فقط روحانی مسجد به طور یک سویه صحبت نکند.
سوم اینکه مساجد باید نشریه داشته باشند. البته مجله مسجدی که مثلاً در لاله زار تهران است با مجله مسجدی که در قلهک تهران یا محله ی آذر قم است، هرکدام اقتضائات خودش را دارد. مثلاً در مسجد لاله زار تهران، بیشتر مخاطبان مسجد کاسب هستند و در نشریه باید به موضوعات حلال و حرام در کسب اهتمام ویژه ای شود اما در مسجد دیگر، شاید بیشتر اداری یا دانشجو و ... باشند و متناسب با شخصیت آن ها باید به تولید محتوا در نشریه پرداخت. البته نیاز نیست که حتماً نشریه مجوز وزارت ارشاد یا وزارت علوم را داشته باشد، همین که نشریه مختصری باشد که نیازمندی های مخاطبین خود را پاسخ دهد، برای قدم اول کافی است. این نشریات در موضوع وحدت هم می توانند کار کنند که وحدت بین اقشار و گروه های مختلف را افزایش دهند. به طورکلی کارکردهای مسجد باید تغییر کند، در حال حاضر فعالیت های مساجد فقط به برگزاری نماز، منبر و سخنرانی اختصاص یافته است.
برای حفظ احترامِ اقوام و خرده فرهنگ ها و جلوگیری از برخی بداخلاقی ها، چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟
 پیشنهاد می کنم در این موضوع سخنرانان و برنامه های مذهبی کار کنند و در صداوسیما مرتباً این موضوع را بگویند چون، گفتن اثر دارد. ما با گفتن زیاد، خیلی از چیزها را در کشور فرهنگ کرده ایم. همچنین خود صداوسیما باید به این موضوع به صورت غیرمستقیم بپردازد. مثلاً فرهیختگان اقوام مختلف را در تلویزیون معرفی کنند. الآن در میان علما و بزرگان، مثلاً آیت الله بروجردی اهل لرستان، آیت الله خویی اهل آذربایجان، امام خمینی(ره) اهل خمین و آیت الله سیستانی اهل سیستان هستند، معرفی این مشاهیر موجب می شود که خیلی از این مسائل کاهش پیدا کند که البته خیلی بهتر شده است.
 چطور می توان از تعامل میان مردم و حاکمیت برای تقویت وحدت و انسجام ملی استفاده کرد؟
 مردم الآن دولت و حکومت را اسلامی می دانند، طبیعتاً انتظار این است که صبغه حاکمان صبغه اسلامی باشد، لذا تأکید من این است که دین را بازیچه قرار ندهند و با اعتقادات مردم بازی نکنند و به مردم دروغ نگویند و خیانت نکنند. طوری باشد که زندگی خودشان مذهبی و دینی باشد و گفته هایشان با عملشان متفاوت نباشد. مردم نیز نباید خودشان را جدای از دولت بدانند و اگر در جایی تذکری نیاز هست، برای خود وظیفه بدانند و امربه معروف و نهی از منکر کنند. خلاصه یک رابطه کاملاً صمیمی، منسجم و دوطرفه ای بین دولت و مردم در حوزه دین باید وجود داشته باشد.

خلاصه راهکارها:
1.  برای وحدت و انسجام سه اصل، باور داشتن به وحدت، شناخت مفهوم وحدت و شیوه پرداختن به وحدت، باید رعایت گردد.
2.   اصول اساسی نظام مانند قانون پذیری، وصیت نامه امام، اصل ولایت فقیه و... به وسیله رسانه ها برجسته سازی شده و توسط همه گروه ها و احزاب رعایت شود.
3.   از حذف نیروهای خدوم و متخصص به دلیل تغییرات سیاسی در کشور پرهیز شود.
4.  برای جلوگیری از ایجاد شکاف در جامعه، باید بر بیان نقاط قوت و گفتمان سازی تقریبی بین گروه ها و احزاب تأکید کرد تا روحیه امید در جامعه تزریق شود.
5.   رسانه ها برای مقابله با تاکتیک های دشمن، بعد از دشمن شناسی باید سعی در برجسته سازی روش های دشمنی و تبلیغ راهکارهای مقابله با روش های دشمن ارائه دهند
6.  اهتمام به بحث تقریب در موضوع وحدت و انسجام بسیار مهم بوده و باید تلاش شود اندیشه تقریب به نحو مطلوب انجام شود.
7.  مساجد امور ذیل را برای تقویت وحدت و انسجام انجام دهند:
الف: هیئت علمی برای مساجد ایجاد شود.
ب: جلسات نقد و بررسی و پاسخ به شبهات و سؤالات جوانان در تمام زمینه ها برگزار شود.
ج: از سخنرانی های صرف و یک طرفه دوری کرده و سعی در برگزاری رده های آموزشی- تربیتی شود.
د: سعی در شناخت و تفکیک ذائقه مخاطبان و ارائه مطالب متناسب با همان نیاز و ذائقه فراهم گردد.
8.  برای حل معضل توهین به اقوام و خرده فرهنگ ها، رسانه ها به خصوص صداوسیما، بزرگان هر منطقه را برجسته و معرفی نموده و از ترویج مباحث تنش زا جلوگیری کند.
9.  تعامل میان مردم و حاکمیت برای وحدت و انسجام باید دوطرفه باشد؛ یعنی حاکمیت به مردم دروغ نگوید و مردم هم دین را از سیاست جدا ندانسته و خود را با مسائل کشور درگیر کنند.

[1] - آل عمران/ آیه 103
[2] -حجرات/آیه 10
[3] - آل عمران/ آیه 64