وی نظريه «نظام امامت» را در قالب مسائل فلسفی - كلامی خود در كتاب ها و رساله های متعددی، هم چون اخلاق ناصری، تجريد العقايد و رساله امامت، به عنوان نظامی كه زمينه های رشد و كمال انسان را فراهم می كند و متضمن استمرار آن در طول حيات بشر است، ارائه می دهد.
در حالی كه قبل از ارائه چنين نظريه ای - (بعد از غيبت امام عصر(عج) ) - به مسئله امامت با نگرش فلسفی - سياسی و راهبردی آن و ترسيم نظام سياسی ای از آن، توجه نشده بود.
پيش از وی افرادی، چون ابواسحاق ابراهيم نوبختی، دانشمند نيمه نخستين سده چهارم هجری در «الياقوت» و شيخ مفيد، سيد مرتضی، شيخ طوسی و ديگران در كتاب های خود آيين و عقايد شيعه را مدلل ساخته اند، اما آن چه آن ها گفته و نوشته اند نه به روشنیِ بيان خواجه است و نه طبق نگرش فلسفی - سياسی ايشان.
تفكر سياسی خواجه نصيرالدين طوسی به تفسير جهانی می پردازد كه آن را هدفمند و انسان را كمال نگر و كمال گرا دانسته و سياست در آن را سياست الهی قلمداد كرده كه او را به ملكات انسانی و فضايل می رساند و چنين سياستی فقط در نظام امامت تصور و اجرا می شود؛
بنابراين، احيای تفكر سياسی ايشان اهميت خاصی دارد و ساماندهی مجموعه آرا و نظريه های سياسی وی و روشن كردن بخشی از تاريخ تفكر سياسی اسلام از اهداف اين كتاب است. البته آرای فلسفی و كلامی و نظريه های وی درباره رياضی و نجوم بررسی شده است؛ نظير تحقيق محمد حسينی جلالی در كتاب «نصيرالدين طوسی حياته و فلسفته» و تحقيق عبدالامير الاعسم در كتاب «نصيرالدين طوسی المنهج الفلسفی فی علم الكلام الاسلامی»، اما درباره حكمت عملی و انديشه سياسی وی تحقيق و تفحصی صورت نگرفته است كه كتاب حاضر متكفل چنين امری است، هر چند ممكن است به نحو كافی و وافی مبين نظريه های سياسی انديشمندی بزرگ، چون خواجه طوسی نباشد.
در اين كتاب برای تدوين انديشه سياسی خواجه نصيرالدين طوسی، با اشاره به زندگی سياسی - اجتماعی و علمی وی، ابتدا به بنيادهای معرفتی و وجودی (هستی شناسی) وی پرداخته شده و سپس در فصولی، به انسان سياسی، سياست در انديشه خواجه، فلسفه سياسی و نظريه های سياسی وی درباره دولت اشاره شده است.
يادآوری اين نكته لازم است كه برای تدوين اين پژوهش، در فرصتی مبسوط، تمامی تأليفات محقق طوسی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و مباحث سياسی آن ها استخراج شد. در مرحله بعدی، فيش های به دست آمده به صورت موضوعی تنظيم شد و آن گاه تدوين انديشه صورت گرفت؛ بنابراين، پژوهش حاضر می تواند اولين رساله جامع درباره انديشه سياسی محقق طوسی باشد كه تبيين منظومه تفكر سياسی وی را هدف خود قرار داده است.
بديهی است پيشنهادات نظريه پردازان و انديشمندان مورد استقبال نگارنده قرار خواهد گرفت و بر اتقان اين اثر، در چاپ های بعدی، خواهد افزود.
مرتضی يوسفی راد
