بما يُعمل في أمواله، كتبها بعد منصرفه من صفين
هذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اللهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أمِيرُالْمُؤْمِنِينَ فِي مَالِهِ، ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللهِ، لِيُولِجَنيبِهِ الْجَنَّةَ، وَيُعْطِيَني الاََْمَنَةَ
منها:
فَإِنَّهُ يَقُومُ بِذلِكَ الْحَسنُ بْنُ علِيٍّ، يأْكُلُ مِنْهُ بِالْمعْروفِ، وَيُنْفِقُ مِنْهُ فِي المَعْروفِ، فَإِنْ حَدَثَبِحَسَنٍ حَدَثٌ وَحُسَيْنٌ حَيٌّ، قَامَ بِالاََْمْرِ بَعْدَهُ، وَأَصْدَرَهُحاً مَصْدَرَهُ.
وَإِنَّ لاِبْنَيْ فَاطِمَةَ مِنْ صَدَقةِ عَلِيٍّ مِثْلَ الَّذِي لِبَنِي عَلِيٍّ، وَإِنِّي إِنَّمَا جَعَلْتُ الْقِيَامَ بِذلِكَ إِلَی ابْنَيْ فَاطِمَةَ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللهِ، وَقُرْبَةً إِلَی رَسُولِ اللهِ صلی الله عليه وآله ، وَتَكْرِيماً لِحُرْمَتِهِ، وَتَشْرِيفاً لِوُصْلَتِهِ
وَيَشْتَرِطُ عَلَی الَّذِي يَجْعَلُهُ إِلَيْهِ أَنْ يَتْرُكَ الْمَالَ عَلَی أُصُولِهِ وَيُنْقفِقَ مِنْ ثَمَرِهِ حَيْثُ أُمِرَ بِهِ وَهُدِيَ لَهُ،أَلاَّ يَبِيعَ مِنْ أَوْلاَدِ نَخِيلَ هذِهِ الْقُرَی وَدِيَّةً حَتَّی تُشْكِلَ أَرْضُهَا غِرَاساً.
وَمَنْ كَانَ مِنْ إِمَائِي ـ اللاَّتِي أَطُوفُ عَلَيْهِنَّـ لَهَا وَلَدٌ، أَوْهِيَ حَامِلٌ، فَتُمْسَكُ عَلَی وَلَدِهَا وَهِيَ مِنْ حَظِّهِ، فَإِنْ مَاتَ وَلَدُهَا وَهِيَ حَيَّةٌ فَهِيَ عَتِيقَةٌ، قَدْ أَفْرَجَ عَنْهَا الرِّقُّ، وَحَرَّرَهَا الْعِتْقُ.
قوله عليه السلام في هذه الوصية: «وألا يبيع من نخلها وَدِيَّةً»، الوَدِيَّةُ: الفَسِيلَةُ، وجمعها وَدِيٌّ. وَقوله عليه السلام : «حتی تشكل أرضها غراساً» هو من أفصح الكلام، والمراد به: أن الاَرض يكثر فيها غراس النخل حتّی يراها الناظر علی غير تلك الصفة التي عرفها بها فيشكل عليه أمرها ويحسبها غيرها
ترجمه
از وصيتهای امام عليه السلام در مورد مصرف اموالش بعد از وفات او است اين وصيت را پس از باز گشت از صفين مرقوم فرموده است: [1]
اين دستوری است كه بنده خدا علی ابن ابيطالب امير مؤمنان در مورد چگونگی تصرف در اموالش بخاطر خشنودی خدا داده است،تا از اين طريق خداوند وی را قرين رحمت و دمساز بهشت سازد و امنيت و آرامش در سرای ديگر به او عنايت كند...
از آن جمله است:
سر پرستی آن به عهده حسن بن علی است كه به طور شايسته از آن مصرف كند و بطور شايسته از آن انفاق نمايد.اگر برای حسن پيش آمدی كند و حسينزنده است او سرپرستی آنرا به عهده بگيرد و به جای وی وظيفه را انجام دهد.
پسران فاطمه همان مقدار سهم از اين مال دارند كه پسران علی(ع)،و اينكه سر پرستی آن را به پسران فاطمه واگذاردم به خاطر خدا و به خاطر تقرب به رسول الله(ص)و بزرگداشت حرمت او،و احترام پيوند خويشاونديش میباشدو با كسی كه اين اموال در دست او است شرط میكنم كه اصل مال راحفظ كند و تنها از ميوه و در آمدش در آن راهی كه به او دستور داده ام انفاق نمايد،و از نهالهای نخل چيزی نفروشد تا همه اين سر زمين يك پارچه زيرپوشش نخل قرار گيرد و آباد شود.
و هر كدام از كنيزانم كه با او همبستر شده ام،و صاحب فرزند يا حامله است ازفروش او بخاطر سهم فرزندش خود داری شود،و اگر كودكش مرد و او زنده است آزاد باشد،بند بردگی از گردنش برداشته و جزو آزادشدگان قرار گيرد.
سيد رضی میگويد:در سخن امام(ع)«و الا يبيح من نخلها ودية»،«ودية»بمعنی نهال نخل و جمع آن«ودی»(بر وزن علی)میباشد و جمله ديگر امام كه«حتی تشكل ارضها غراما»فصيحترين سخن است و منظور ايناست كه زمين پر از نخل شود كه جز نخل چيز ديگری به چشم نيايد.
توضيحات
[1]مرحوم«كلينی»در كتاب«فروغ كافی»جلد7 ص49(كتاب وصايا)اين وصيت را نقل كرده است.
مرحوم شيخ«طوسی»در كتاب«تهذيب»جلد 2 ص 375 نيز آنرا آورده است،(مصادر نهج البلاغه جلد3 ص 254)
