آيت اللّه جنّتی: روش كلی شورا در احراز صلاحيتهای قيد شده در قانون، چه در انتخابات مجلس و چه در انتخابات خبرگان، عبارت است از: تحقيق و رسيدن به حجت شرعیِ اطمينان بخش. آن جا كه شورا خود، نامزد را میشناسد و علم و اطلاع از وجود شرايط در او دارد، به همان علم خود، كه بالاترين و قطعیترين حجّت عقلی و شرعی است، اكتفا می كند. البته امتناعی از تحقيق هم ندارد و در مواردی كه خود شناختی ندارد، از راه های ديگری كه در شرع يا قانون معرفی شده است، وارد میشود و با تحقيق، احراز صلاحيت میكند. ماده 49 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، مراجعی را برای تحقيق معرفی كرده است; مانند وزارت اطلاعات، دادستان كل، اداره ثبت احوال و اداره تشخيص هويت.
حكومت اسلامي: مبنای فقهی و حقوقی اين روش چيست؟
آيت اللّه جنّتی: مبنای فقهی اين روش همان است كه در همه ابواب فقه، مورد استناد و معمول به است و در علم اصول، ابواب حجج شرعيه، مفصل تبيين شده است; يعنی علم و علمی، كه در صورت فقدان علم، به امارات شرعيه و عقلاييه اطمينان بخش استناد میشود، هم برای اثبات موضوعات - مانند وقت و قبله و فتوای مجتهد، و نَسَب و ازدواج و طلاق و معاملات - و هم برای اثبات احكام تكليفی و وضعی. مبنای حقوقی آن هم، مصرّحات قانون است كه در پاسخ قبل بيان شد.
حكومت اسلامي: شورای نگهبان، غير از شرط اجتهاد، چگونه شرايط ديگر داوطلبان، مانند بينش سياسی و اجتماعی را احراز میكند؟
آيت اللّه جنّتی: راه های احراز شرايط و تحصيل اطمينان، لازم نيست يكنواخت باشند، بعضی شرايط را به سادگی و با تحقيقی مختصر میتوان احراز كرد. برخی نيز پيچيدگی هايی دارند; از جمله، بينش درست سياسی و اجتماعی و آشنايی با مسائل روز را به دشواری میتوان شناخت; اما با وجود اين، سوابق شخص، موضعگيریهای او در مسائل سياسی، اظهاراتی كه در سخنرانیها، نوشته ها به صورت كتاب، مقاله يا گفت وگوهای حضوری در جلسه ها و يا در مصاحبه از او به دست آمده است، میتواند ميزان آشنايی او با مسائل سياسی و اجتماعی را مشخص كند. اگر سوابق نتواند در اين امر كمك كند، تنها راه، مصاحبه و سؤال و جواب است.
اين كار را خود خبرگان هم در كشف صفات مذكور در اصل يكصدونهم قانون اساسی، در باره رهبر انجام میدهند كه بايد احراز كنند كه منتخب آنان بينش سياسی و اجتماعی، تدبير، شجاعت، مديريت و قدرت كافی را برای رهبری دارد.
حكومت اسلامي: اجتهادی كه شرط عضويت در مجلس خبرگان است، مطلق است يا متجزی؟
آيت اللّه جنّتی: اجتهاد شرط شده در قانون، اجتهاد مطلق نيست. آن چه لازم است، همان مقدار از معلومات فقهی است كه در قانون تصريح شده است; يعنی مقدار معلوماتی كه بتواند پارهای از مسائل فقهی را استنباط كند و ولی فقيه دارای شرايط را تشخيص دهد.
حكومت اسلامي: آيا شورا خود به تشخيص مینشيند يا از كارشناسان استفاده میكند؟
آيت اللّه جنّتی: محدوديتی ندارد، هم شورا خود میتواند به تحقيق بپردازد و هم میتواند از كارشناسان استفاده كند; چنان كه تا كنون هم در دوره های گذشته، برای احراز شرط علمی، از علمای بزرگ حوزه علميه قم خواسته است كه عدهای را معرفی كنند برای امتحان گرفتن از داوطلبان در ديگر شرايط، مانند عدم سأ سابقه، از مراكزی كه اطلاعاتی داشته اند و سوابق احتمالی نامزدها در آن جا وجود داشته است، مانند وزارت اطلاعات، دستگاه قضايی و نيروی انتظامی استعلام میشود.
حكومت اسلامي: آيا شورای نگهبان میتواند درباره واگذاری تشخيص، به ديگر نهادها تصميم بگيرد، يا بايد آيين نامه خبرگان تغيير كند؟
آيت اللّه جنّتی: شورا نمیتواند وظايف قانونی خود را به ديگری تفويض كند; اما میتواند در مواردی خاص از ديگران كمك بگيرد; چنان كه در باره امتحان بيان شد. البته خبرگان كه مسؤوليت تصويب قوانين مربوط را دارند، میتوانند چنين اجازهای را بدهند; يعنی قانون را تغيير دهند.
حكومت اسلامي: كسانی كه در دوره های قبل، عضو مجلس خبرگان بوده اند يا در انتخابات رأی نياورده اند، آيا بايد دوباره احراز صلاحيت شوند؟
آيت اللّه جنّتی: اصل بر اين است كه احراز صلاحيت دوباره لازم نيست، مگر اين كه اتفاق جديدی رخ داده باشد كه در بقای شرايط، تشكيك شود; مانند اين كه مراجع قضايی اعلام كنند كه شخص سوء سابقه ای پيدا كرده است. البته اين وضعيت، در عكس قضيه نيز حاكم است; يعنی كسی كه به علت برخی شرايط، رد شده است، ممكن است با تغيير وضعيت تأييد شود; مثلاً قبلاً شرط اجتهاد را نداشته است و پس از چند سال، اين شرط را احراز كرده است كه در اين صورت، قهراً بايد تأييد صلاحيت شود.
حكومت اسلامي: كسانی كه پس از تأييد، انصراف داده، در انتخابات شركت نكرده باشند، چطور؟
آيت اللّه جنّتی: انصراف پس از تأييد صلاحيت يا عدم كسب آرای لازم، موجب سلب صلاحيت نخواهد شد، مگر با تغيير شرايط، به گونهای كه در پاسخ پرسش پيشين بيان شد.
