حجت الاسلام و المسلمین دکتر شریعتمداری در ابتدای مصاحبه درباره جلوگیری از افراطی‌گری مذهبی و درمان بسترهای تعارض بین شیعه و سنی گفتند: به نظر من اولین و مهمترین گام، شناسایی بسترهای مختلفی است که به این وضعیت انجامیده. الان تمرکز ما بیشتر روی افراطی‌گری تکفیری‌ها است، بعداً می‌توانیم بحث را به شیعه و خودمان بکشانیم که آیا چنین بسترهایی در تفکر و عمل شیعی وجود دارد یا خیر؟
فکر می‌کنم اگر ما بسترهایی که منشأ شکل‌گیری تکفیری‌گری در اهل سنّت شده، را بشناسیم به راحتی می‌توانیم در مورد خودمان هم داوری و پیشگیری داشته باشیم و نگذاریم چنین بسترهایی در بین شیعه شکل بگیرد و تبدیل به موج شود.
به نظر من گرایشات تکفیری بین اهل‌سنت مانند القاعده، داعش و طالبان، خواستگاه سیاسی دارد. وقتی که می‌گوییم خواستگاه سیاسی، منظورمان دخالت قدرت‌های سیاسی یا قدرت‌های جهانی نیست. طبیعتاً قدرت‌های جهانی، استکبار و صهیونیست‌ها از فرصت‌هایی که هست استفاده می‌کنند و شیطنت‌های خودشان را انجام می‌دهند و حتی این گروه‌های افراطی را تقویت و پشتیبانی می کنند؛ اما تا بسترهای لازم نباشد اگر تمام قدرت‌های خارجی هم دست به دست هم دهند نمی‌توانند جریان‌هایی را راه بیاندازند که افرادی از عمق وجود و به رغم داشتن تحصیلات بالا، تا مرز کشته شدن و عملیات انتحاری همراهی و همکاری کنند. این استاد حوزه و دانشگاه درباره نقش روحانیت شیعه و اینکه چگونه می‌تواند در عین پافشاری بر عقاید خود مانع حساسیت اهل‌سنت شود افزود: ما در تشیع چیزی به نام سخنگوی رسمی دین یا سخنگوی رسمی مذهب نداریم ولی در طول تاریخ مراجع و علما به نوعی نماینده تشیع بودند، و در مناطق مختلف خطبا و روحانیون محل نمایند مراجع بوده اند. اما الان هر اقدامی که به حکومت منتسب باشد موضع رسمی شیعه محسوب می شود؛ یعنی اگر تلویزیون ما یک مداحی هم پخش کند چون تلویزیون دولتی است، آنچه در مداحی گفته می‌شود به پای موضع رسمی حکومت گذاشته می‌شود. یکی از مهمترین کارها همین است که در نهادهای رسمی فیلترهایی وجود داشته باشد تا کسانی که به هر نحوی گفتار و رفتار افراطی مذهبی دارند، رسمیت و جایگاهی نداشته باشند. وقتی چنین اتفاقی بیفتد اگر فردا در اصفهان کسی سخنرانی مذهبی کند و در سخنرانی‌اش خیلی تندروی باشد حاکمیت می‌تواند دفاع کند و بگوید من نمی‌توانم یک نظام دیکتاتوری درست کنم و جلوی هر کسی را بگیرم؛ البته از نظر حقوقی و قضایی می‌شود پیگیری کرد، می‌توانند شکایت کنند و پیگیری شود ولی موضع او به حساب نظام نوشته نمی شود. برای مثال عرض می‌کنم در رادیو و تلویزیون خودمان تبلیغ زیارت عاشورا را می‌کنیم، هر سنی‌ای می‌داند زیارت عاشورا لعن‌های خاص دارد و طبیعتاً تحریک‌کننده خواهد بود. رییس دانشکده فلسفه در خصوص نقش رسانه‌ها و بیان اندیشه تقریب و تألیف قلوب شیعه و سنی چقدر می‌توانند مؤثر باشند گفتند: در خصوص رسانه‌ها چیزی وجود دارد به نام اخلاق حرفه‌ای که در هر حرفه‌ای مطرح است. اگر رسانه‌های ما به اخلاق حرفه‌ای پایبند باشند، خواه‌ناخواه تا حدّ زیادی تندروی‌ها مهار می‌شود؛ مثلاً باید از وثاقت منبع هر خبری که نقل می‌کنند مطمئن باشند. خصوصا با توجه به اینکه صاحب رسانه حتماً از حساسیت‌های قومی و مذهبی آگاه است. یعنی نیازی نیست بحث را دینی کنیم، همان حرفه‌ای بودن و حرفه‌ای عمل کردن را در دستور کار رسانه‌ها قرار دهیم؛ مدیران رسانه ها باید یک دور در کشور بگردند، به مناطق مختلف بروند، به هر حال تنوّع قومی و مذهبی در ایران وجود دارد، ببینند در جاهایی که همزیستی مسالمت‌آمیز است؛ چه برکاتی پیدا شده. حجت الاسلام شریعتمداری در مورد مجمع تقریب، با توجه به وضعیت امروز منطقه در داخل کشور و اینکه چه فعالیتهایی می تواند داشته باشد بیان کردند: من معتقدم مجمع تقریب در ایران ناموفق بوده و این عدم موفقیت دلایل مختلفی هم دارد؛ یک دلیلش این است که تقریب و اینگونه مسائل را نمی‌شود حکومتی و حاکمیتی دنبال کرد. اگر تقریب برای حاکمیت مهم است نباید خودش بیاید مباشرت کند. چون تقریب امری دینی و فرهنگی است. حاکمیت باید رصد کند و آنجاهایی که زمینه وجود دارد و کسانی مایل هستند، پشتیبانی کند و خودش نباید مباشرت داشته باشد؛ خصوصا با توجه به اینکه کسانی که با حاکمیت مشکل داشتند این مسئله را هم تعمیم دادند و با تقریب دشمنی کردند. الان جریان‌هایی که وجود دارد که با تقریب و حاکمیت بد هستند؛ گرایش‌های این دو گروه روی هم تأثیر می‌گذارد یعنی چون با تقریب بد هستند با حکومت دشمنی می‌کنند و چون با حکومت بد هستند با تقریب هم دشمنی می‌کنند و این دو هم دیگر را تقویت می‌کنند.
نکته دوم اینکه بخشی از کسانی که در مملکت ما با نام تقریب معروف شدند، بودجه‌هایی در اختیارشان قرار گرفت، مأموریت‌هایی به عهده‌شان گذاشته شد و فعالیت‌های زیادی انجام دادند، واقعاً به تقریب معتقد نبودند و نیستند. در حال حاضر هم برخی از متصدیان تقریب در کشور ما واقعاً به تقریب معتقد نیستند و این را می‌شود در رفتارهایشان دید.
نکته سومی که وجود دارد و باعث ناکامی تقریب در کشور ما شده این است که ما بنیان‌های نظری مطلب را حلّاجی نکرده‌ایم. ما باید مبانی نظری تقریب را محکم کنیم. در کتاب‌ها و منابع ما مشکلاتی وجود دارد. اگر کسی روایات ما را ببیند و اقوال علمای ما را بشنود به‌طور طبیعی نسبت به اهل‌سنت و مقدسات اهل‌سنت نگاه مثبتی پیدا نمی‌کند. بسیاری می‌گویند به ظاهر با اهل‌سنت مثل مسلمان رفتار می‌شود ولی در واقع همه آن‌ها کافر و اهل دوزخ‌اند. این نگاهی که در متون ما وجود دارد اگر اصلاح نشود و تلقی‌های صحیحی از آن ارائه نشود، تقریب روی هوا است، و پایه محکمی ندارد. دکتر شریعتمداری در بخش دیگری از مصاحبه خود درباره نقش مردم و مقابله با این اندیشه افراطی گری بیان کردند: انتظار نداشته باشید که مردم دنبال بحث‌های تقریبی و از این قبیل بیفتند. من بخش های تخصصی و مردمی را از هم جدا می بینم. من معتقدم انتظاری که ما می‌توانیم از نهادهای عمومی و مردم‌نهاد داشته باشیم این است که همه به سمت رفتارها و حرکت‌های انسان‌دوستانه حرکت کنند؛ همه اینها تأثیر خودش را در مناسبات دینی و مذهبی خواهد گذاشت.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر شریعتمداری در مجموع راهکارهای ذیل را برای حل معضل تنش بین شیعه و سنی بیان کردند
خلاصه راهکارها:
1-مخالفت با استکبار و استعمار به عنوان عامل سیاسی بسترساز افراطی‌گری
2-شناسایی دقیق بسترهای افراطی‌گری
3- معرفی افتخارات و امتیازات درون شیعه به عنوان افتخاری اسلامی، مثل اربعین، سید حسن نصرالله و ...
4- رعایت لحن محترمانه نسبت به مقدسات دیگران و پرهیز از توهین
5-سو دهی مباحث بین مذاهب به مباحث کاربردی، مثل بحث ولایت به عنوان مرجعیت علمی نه خلافت تاریخی
6-پاک‌سازی رسانه های رسمی از افراد تندرو و تحریک‌کننده
7-اصلاح فرهنگ جامعه توسط حوزه و حاکمیت با ترویج فرهنگ تساهل و بردباری و گسترش مدارا در تمام سطوح
8- آگاهی دادن به مدیران برای شناخت تنوع قومی و مذهبی و شناخت برکات همزیستی مسالمت‌آمیز
9-تعقیب مباحث تقریب در حوزه‌های علمیه در سطوح نظری و تربیتی
10-جدا کردن مجمع تقریب مذاهب و جریان تقریب از حکومت
11- به‌کارگیری افراد با اعتقاد قلبی به تقریب برای ساماندهی آن
12-استحکام بنیان‌های نظری برای تقریب و فعالیت ملموس در این حوزه
13- از بین بردن بسترهای تفرقه داخلی برای بی‌اثر کردن دخالت‌های خارجی
14- اجازه تعامل اهل سنت با خارج از کشور
15-اجازه رشد و استقلال به حوزه‌های اهل سنت
16-به‌کارگیری و تقویت نهادهای مردمی برای خدمات عمومی
- برای کسب اطلاعات بیشتر با دفتر پژوهشنامه به شماره : 32910663-025 تماس حاصل فرمایید.
نهادینه سازی مبانی تقریب در حوزه
سلسله گفت و گوهای افراط،تکفیر و خشونت مذهبی
موسسه فرهنگی مطالعاتی صراط مبین مصاحبه ای درباره راهکارهای مقابله با افراطی گری مذهبی و تاثیر احتمالی آن بر تنش بین شیعه و سنی در ایران با حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید رضا شریعتمداری؛ رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب صورت داده تا بعد از استماع نظرات ایشان در خصوص این موضوع، آن را در اختیار خوانندگان محترم قرار دهد.آنچه در ادامه می آید خلاصه نظرات ایشان درباره موضوع مذکور است.
