تأمل در تجارب سنوات گذشته انقلاب، مبیّن اثرات مخرب فرهنگ نارواداری منتج شده ازضعف در ایمان و عدم تعیین مرزهای صحیح خودی و غیرخودی، در شاکله مصادر اجرایی و امنیت ملی، و با خروجی افزایش ضدیت‌ها علیه نظام می‌باشد. ریشه این کم‌تحملی‌ها در حوزه اجتماعی، به ضعف در جامعه‌پذیری ابتدایی و هم چنین جامعه‌پذیری سیاسی حاصل از عدم پذیرش تفاوت‌ها و غالب شدن وجه عاطفی به ارث مانده از کلان اجتماعی و قبح شکنی حاصل از جهل نسبت به واقعیات و موضع‌گیری‌های ناصواب بر اساس مسموعات مغرضانه منتج شده از غفلت، حب مقام و شهرت، برمی‌گردد. لذا می‌توان با تحلیل سه نوع رابطه اعم از، رابطه مردم با مردم در بحث حذف و طردهای سلایق سیاسی، فرهنگی، مصرفی، اجتماعی و حتی جنسیتی، مضاف بر مواجهات نسلی و رابطه مردم با حکومت که بر محور تأمل و مدارای حاصل از برقراری توازن بین مطالبات مردم و اجرای آن‌ها توسط مجریان حکومت که در تعاملات جامعه- حکومت بر سه محور اجبار، مبادله یا اغناء، استوار است و درنهایت رابطه حکومت با حکومت ( روابط سران نظام با یکدیگر در سطح کلان) به بیان شاخص‌های بارز مطروحه در این حوزه می توان پرداخت. شایان‌ذکر است که به دلیل شمولیت گسترده تصمیمات اتخاذشده افراد در صدر حکومت و موضع‌گیری‌های ایشان منجر به انسجام و عدم انسجام و به‌تبع آن افزایش یا کاهش در میزان رواداری در میان جامعه میشود؛ چراکه در ذیل این نوع روابط می‌توان دو سطح ذهنی و عینی و یا اظهاری- اعمالی و بردباری یا نابردباری را مشاهده نمود. با بررسی الزامات آزادی‌های مقید به قانون و شرع، به سه طیف مجاز- غیرمجاز و متناسب با شرایط، برخورد می‌گردد که با توجه به صراحت قانون در حوزه‌های مجاز و غیرمجاز به نظر می‌رسد که تحمل و مدارا، در حوزه اقتضایی متناسب با تشخیص مسئولین از وضعیت اجتماعی جامعه، مصداق پیدا می‌کند که بر مبنای مصالح ملی کلان در سه دسته، تقیّد به قانون و میزان پذیرش تصمیمات مصلحت گرایانه کلان و برخورداری از یک انضمام در عین پراکندگی تقسیم‌شده است. شایان‌ذکر است که رابطه مستقیمی بین افزایش تنگناهای مالی و افزایش خشم عمومی و درنتیجه انسجام بین قشر ناراضی تحریک‌شده توسط عوامل بیگانه، در اجتماع به چشم میخورد. پرواضح است که می‌توان با حمایت از نخبگانی که به‌واسطه توانمندی اندیشه‌ای و اجرایی خویش، در راستای پیشرفت نظام و اهداف بلند انقلاب اسلامی فعالیت می‌کنند، از ایجاد احساس بیگانگی در بین آنان ممانعت کرد؛ چراکه این افراد اگر مورد اعتماد مردم و نظام باشند به عنوان حلقه‌های واسط در بین حاکمیت و مردم وظیفه انتقال مطالبات و نظرات طرفین به یکدیگر را بر عهده خواهند داشت بنابراین با توضیحات ارائه‌شده به نظر می‌رسد با مجموعه‌ای از راهکارها بتوان فرهنگ رواداری در جامعه را احیا نمود که از آن جمله:
1.پیشنهاد میشود، دولتمردان در جهت اغناء افکار عمومی در جامعه، با برنامه‌ریزی بلندمدت و در نظر گرفتن پارامتر زمان، جامعه را نسبت به چارچوب‌ها و علل و مبانی تصمیمات خود آگاه کنند تا مانع ایجاد نارواداری و اعتراضات خشونت‌بار گردند.
2. مناسب است، قانون‌گذاران، مجریان و فعالین در حوزه مدیریت افکار عمومی به دلیل تنوع و تکثر سلایق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه، میزان تحمل و مدارا با نظرات متفاوت را افزایش داده و حدود دقیق آن را مشخص کنند.
3. باید، مسئولین قوا و اجزای حاکمیت با پذیرش تصمیمات اقتضایی مصلحت‌گرایانه بر مبنای اصول شرعی، حفظ مصالح ملی و اشتراک منافع و حافظه تاریخی، توجه ویژه‌ای به انضمام در عین پراکندگی تفاوت‌های مذهبی و قومیتی، فرهنگی و سیاسی در تمامی سطوح داشته باشند.
لزوم آگاهی بخشی مردم از تصمیمات مسئولان در جهت افزایش رواداری جامعه
یادداشت آقای جلیل کمربیگی -پژوهشگرمسائل اجتماعی
