ايشان كه در طی چند دهه ی متوالی با تيزبينی و آينده نگری ، مسائل اعتقادی ، سياسی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه ی ايرانی و نقاط ضعف و قوت نيروهای مذهبی و ملی درگير در معارضات سياسی را تعقيب می كرد، هنرمندانه با استفاده از تجربيات مبارزاتی علمای گذشته ، احيای ارزش های الهی و دينی در جامعه و مبارزه با نظريه ی جدايی دين از سياست را محور ثابت مواضع مبارزاتی خود در برابر نظام سياسی پهلوی قرار داد و فلسفه ی عمل خود را ادای تكليف الهی و وظيفه ی دينی و شرعی معرفی نمود.
امام خمينی (ره ) ابتدا سعی كردند نظام سياسی پهلوی و نهادهای آن را در معرض حمله قرار دهند و با موضع گيری های به موقع در برابر نقاط ضعف و سياست های ضد اسلامی - مردمی و ملی ، نهادهای مختلف رژيم پهلوی ، مشروعيت ، مقبوليت و كارايی آنها را در حيطه ی سياسی ، فرهنگی و اقتصادی جامعه زير سؤ ال ببرند.
در حيطه ی سياسی ، امام خمينی (ره ) معتقد بود كه نظام سياسی پهلوی و نهادهای آن مشروعيت سياسی ، دينی و قانونی و مردمی ندارند، به دليل اين كه در شكل گيری و تثبيت رژيم پهلوی و نهادهای سياسی آن، اراده ی عمومی توده های مردمی هيچ نقشی نداشته است ، بلكه در سايه ی مداخله و مشاركت قدرت های بيگانه بر مردم جامعه ی ايران تحميل گرديده است.
از آن جا كه نهادهای سياسی رژيم ، بدون مداخله مردم در جامعه استقرار يافته بودند، خود را مستقل از اراده ی عمومی مردم می دانستند و تلاش می كردند از آزادی های مشروع مردمی بكاهند و بر قدرت استبدادی رژيم بيفزايند.
در حيطه ی فرهنگ دهم ، امام (ره ) تلاش می كردند نهادهای فرهنگی رژيم را به دليل اقدام به منظور تضعيف فرهنگ و ارزش های دينی و ملی جامعه و كشاندن آن به طرف وابستگی به فرهنگ های بيگانه محكوم كنند و فاقد كارايی معرفی نمايند.
در حيطه ی اقتصادی نيز، ايشان نهادهای اقتصادی نظام پهلوی را به علت حركت در راستای ايجاد وابستگی اقتصادی و زمينه سازی برای غارت ثروت های ملی به وسيله ی عده ای معدود، مغاير با قوانين دينی و اراده ی ملی جامعه قلمداد می كردند. امام خمينی (ره ) با زير سؤ ال بردن شكل گيری، استقرار و عملكرد نهادهای سياسی ، فرهنگی و اقتصادی رژيم پهلوی ، زمينه را برای طرح ، معرفی و استقرار نظام سياسی مطلوب و مورد نظر خودشان آماده نمودند.
مواضع امام (ره ) با توجه به شدت و ضعف سياست های ضد اسلامی - ملی نهادهای رژيم و به تناسب وضعيت مشخص زمانی ، روندی متحول به خود می گرفت . در ابتدای شكل گيری مبارزات سياسی امام (ره ) و در مرحله ی اول ، مواضع ايشان حالت اصلاحی و ارشادی داشت .
در اين دوره، امام (ره ) ضمن انتقاد از سياست های رژيم پهلوی ، معتقد بود كه آن رژيم بايد اشتباهات خود را بر اساس قوانين و احكام اسلامی ، چارچوب های تعيين شده در قانون اساسی و متمم قانون اساسی و احترام و توجه به خواست و آرای كلت ، اصلاح نمايد.
در اين مرحله ، امام (ره ) ضمن تهديد و هشدار به شخص شاه ، اعلام كرد كه اگر نظام سياسی پهلوی اشتباهات خود را اصلاح ننمايد، بر توده های مردم مسلمان واجب است كه تحت رهبری فردی شايسته و اسلامی دست به قيام بزنند و در صدد احيای ارزش های الهی و دينی برآيند.
در آغاز دهه ی چهل و پس از رحلت آيت الله بروجردی ، شاه تحت عنوان نوسازی كشور، به اعمال و اقدامات ضد دينی و ملی در جامعه ی اسلامی ايران ادامه داد.
در اين دوره ، وقتی امام (ره ) متوجه شدند كه رژيم پهلوی نه تنها اعتنايی به توصيه ها و ارشادات ايشان نكرده ، بلكه برای تبديل مشروطه ی سلطنتی به استبداد مطلقه ی فردی و اتكای هر چه بيشتر به قدرت های خارجی و در راءس آنها امريكا بر آن است كه ارزش های دينی و در كل اسلام را كه بزرگ ترين شاخص مبارزه ی امام (ره ) در مواضع سياسی ايشان بود، از اعتبار بيندازد و در حاشيه ی مسائل سياسی و اجتماعی جامعه قرار دهد،
برای مقابله با اين اقدامات و سياست های رژيم ، مشروعيت دينی ، قانونی و مردمی حاكميت پهلوی را زير سؤ ال برد و از طرف ديگر، كانون اصلی مبارزه را به درون حوزه های علميه و روحانيان كشاند و علما و روحانيان را برای مقابله و مبارزه با رژيم سلطنتی و استبدادی پهلوی و طرد سياست جدايی دين از سياست بسيج نمود.
در طول اين دوره ، امام (ره ) با تحريم تقيه ، گفتمان مبارزه را در سطح وسيعی از جامعه گسترش داد و به مواضع خود در برابر عملكرد و سياست های نظام سياسی پهلوی و نهادهای آن حالت تهاجمی داد.
نهضت اسلامی مردم ايران نيز، درست در همين زمان و به دنبال موضع گيری های صريح و قاطع امام (ره ) در مخالفت با لايحه ی انجمن های ايالتی و ولايتی ، لوايح شش گانه انقلاب سفيد و پيامدهای آن و تحريم رفراندوم انقلاب سفيد شكل گرفت .
در اواخر اين دوره ، امام (ره ) محور اصلی مواضع تهاجمی خود را از دولت و ساير نهادهای نظام سياسی پهلوی برگرداند و مستقيما نهاد سلطنتی و شخص شاه را به منزله ی كانون اصلی فساد كه منشاء همه ی گرفتاری ها بود، مورد حمله قرار داد.
در قيام 15 خرداد 1342 ه ش كه مردم و روحانيان با الهام گرفتن از مواضع تهاجمی امام (ره )، عليه شاه ، سلطه ی امريكا و گسترش نفوذ اسراييل در ايران به مبارزه برخاستند، مرجعيت و رهبری امام (ره ) در نهضت اسلامی تثبيت گرديد.
بعد از قيام 15 خرداد كه نقطه ی عطفی در تاريخ مبارزات و تحولات سياسی ايران است ، رژيم پهلوی تمام تلاش خود را معطوف آن ساخت كه محوريت و رهبری نهضت و مبارزه ی اسلامی را از امام (ره ) سلب كند و نظام خود را از خطر مبارزات ايشان برهاند. تبعيد امام (ره ) از ايران با اين هدف صورت گرفت .
در دوره ی تبعيد، امام (ره ) ضمن هدايت و رهبری نهضت اسلامی ، با تغيير شيوه ی مبارزاتی خود، اين بار در مقام ايدئولوگ نهضت ظاهر شد و با طراحی و تبيين حكومت اسلامی بر محور نظريه ی ولايت فقيه ، آن را به منزله ی الگوی جايگزين مطلوب برای نظام سلطنتی پهلوی معرفی و تبليغ كرد و برای تحقق آن ، برنامه ی منسجم و هدفداری را عرضه نمود.
از سوی ديگر، در طول مدت تبعيد، موضع گيری های امام خمينی (ره ) در برابر اعمال و سياست های نظام سياسی پهلوی و نهادهای آن كه به عنوان الگوی مبارزه و در قالب پيام ها و اعلاميه ها، تكثير و در سراسر كشور به طور مخفيانه توزيع می گرديد، باعث تداوم نهضت اسلامی ايران شد و آن را زنده نگه داشت تا زمينه برای اعتراضات و حوادث بعدی انقلاب فراهم آمد.
مجموعه ی موضع گيری ها و اقدامات امام (ره ) در اين دوره باعث شد تا رژيم از توهم رهايی از خطر امام خمينی بيرون بيايد. نظام سياسی پهلوی و در راءس آن شاه با مشاهده ی قاطعيت و ايستادگی امام (ره ) به اين نتيجه رسيدند كه بايد اين بار ضربه ای كاری بر ايشان وارد سازند.
در اين دوره بود كه رژيم شاه تصميم گرفت با حمله ی مستقيم به امام (ره ) و هتك حرمت وی ، به خيال خود هم حيثيت و مرجعيت ايشان را بی اعتبار سازد و هم محوريت و رهبری ايشان را زير سؤ ال ببرد. انتشار مقاله ی اهانت آميز هفدهم دی 1356 ه ش به امضای رشيدی مطلق در روزنامه ی اطلاعات عليه امام (ره )، در همين زمينه بود.
خبر اهانت به مرجع شيعيان و رهبر نهضت انقلاب اسلامی ، به واكنش شديد روحانيان و مردم مبارز قم منجر شد و اعتراض روحانيان و مردم قم به اين مقاله ی توهين آميز، به قيام نوزدهم دی قم منتهی گرديد و انقلاب اسلامی ايران را وارد مرحله ای جديد كرد و محبوبيت و نقش و محوريت امام خمينی (ره ) را افزون تر كرد.
به دنبال اين قيام ، زنجيره ای از حوادث و رويدادهای سرنوشت ساز و اثر گذار در كشور به وجود آمد؛ به طوری كه امام (ره ) برای به ثمر رساندن انقلاب اسلامی ، از آنها بيشترين استفاده را برد.
در اين دوره ، ايشان براندازی نظام سلطنتی پهلوی ، سرنگونی و سقوط شاه از سلطنت و تاءسيس و برپايی جمهوری اسلامی را سرلوحه ی مواضع خود قرار داد و با هدايت ملت مبارز ايران ، روند پيچيده ی نهضت اسلامی را به سمت پيروزی حتمی و نهايی سوق داد، سراسر ايران را به صحنه ی انقلاب مبدل كرد و در نهايت در مدت كوتاهی ، بنياد رژيم شاهنشاهی را از ريشه بركند و جمهوری اسلامی را در ايران مستقر ساخت.
حاصل اين كلام اين مواضع قاطع و صريح امام (ره ) و روشنگری ها و راهنمايی ها و اعلام خطرهای شرعی و عقلی ايشان ، بنيادی ترين نقش را هم در سقوط نظام پهلوی و هم در ايجاد، باروری ، تداوم و پيروزی نهضت و انقلاب اسلامی داشت .
پی نوشت ها:
1-مواد قانونی 36، 37، 38 و 40 به اين ترتيب اصلاح شد: اصل 36 انتقال سلطنت به رضا شاه پهلوی و اعقاب ذكور وی ، ماده ی 37 نحوه ی تعيين وليعهد با قيد اين كه در صورت موجود نبودن اولاد ذكور برای شاه ، وليعهد نبايد از خانواده ی قاجار باشد. ماده ی 38 درباره ی تعيين نايب السلطنه و اصل 40 لزوم ادای سوگند شخص نايب السلطنه .
2-مهدی قلی هدايت ، خاطرات و خطرات ، كتابفروشی زوار، تهران 1363، ص 402.
3-آنتونی ريچارد، استوارت ، در آخرين روزهای رضا شاه ، ترجمه ی عبدالرضا هوشنگ مهدوی و كاوه بيات ، انتشارات معين ، چاپ سوم ، تهران ، 1370، صص 16 17.
4-مهدی قلی هدايت ، خاطرات و خطرات ، ص 403.
5-فرد هاليدی ، ديكتاتوری و توسعه ی سرمايه داران در ايران ، ترجمه ی فضل الله نيك آيين ، انتشارات امير كبير، تهران 1358، ص 59.
6-يرواند آبراهاميان ، ايران بين دو انقلاب ، ترجمه ی كاظم فيروزمند و ديگران ، نشر مركز، تهران 1377، ص 201.
7-جلال الدين مدنی ، تاريخ سياسی معاصر ايران ، ج 1، دفتر انتشارات اسلامی ، قم ، چاپيامبر 1361.
8-همايون كاتوزيان ، مصدق و نبرد قدرت در ايران ، ترجمه ی احمد تدين ، انتشارات مؤ سسه ی خدمات فرهنگی رسا، تهران ، 1371، ص 142.
9-غلامرضا نجاتی ، جنبش ملی شدن صنعت نفت ايران و كودتای 28 مرداد 1332، شركت سهامی انتشار، چاپ هفتم ، تهران 1373، صص 125 - 127.
10-همايون كاتوزيان ، پيشين ، ص 153.
11-علی دوانی ، نهضت روحانيون ايران (جلد 1 و 2)، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، چاپ دوم ، تهران ، 1377، ص 506.
12-محمد علی همايون كاتوزيان ، مصدق و مبارزه برای قدرت در ايران ، ترجمه ی فرزانه طاهری ، نشر مركز، تهران 1372، ص 231.
13-فرد هاليدی ، ديكتاتوری و توسعه ی سرمايه داری در ايران ، صص 73 - 111.
14-جميز بيل ، عقاب و شير، ترجمه ی مهوش غلامی ، انتشارات شهر كتاب ، تهران 1371، صص 215 - 242.
15-حسين بشيريه ، انقلاب و بسيج سياسی ، انتشارات دانشگاه تهران ، تهران 1372، ص 61.
16-ساموئل هانتينگتون ، سامان سياسی در جوامع دستخوش دگرگونی ، ترجمه ی ، محسن ثلاثی ، نشر علم ، تهران ، 1370، ص 32.
17-همان ، ص 32.
18-محمود سريع القلم ، توسعه ی جهان سوم و نظام بين الملل ، نشر سفير، تهران 1375، ص 118.
19-پروين مصطفوی ، شاخصه های يك انقلاب اسلامی با ملاحظه ی آراء و سيره ی امام ، فصل نامه ی دانشگاه اسلامی ، سال سوم ، شماره ی 9 و 10، تابستان 1378، ص 157.
20-دانشجويان مسلمان پيرو خط امام ، از ظهور تا سقوط، مركز نشر اسناد جاسوسی امريكا، تهران ، ارديبهشت 1366، ص 85.
21-امام خمينی ، صحيفه ی امام ، ج 15، صص 209 - 210.
22-همان ، ص 87.
23-حاج سيد حسن قمی ، فرزند مرحوم آيت الله حاج سيد حسين قمی كه در آن تاريخ با حضرت امام (ره ) در حبس بودند و سپس تا سال پيروزی انقلاب در 1357 ه ش ، در منطقه ی كرج به حال تبعيد به سر می بردند و با شروع نهضت اسلامی به رهبری امام و حركت مردم از تبعيد آزاد شدند و به مشهد باز گشتند.
24-امام خمينی ، ولايت فقيه (حكومت اسلامی )، انتشارات مؤ سسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام ، پاييز 1379، صص 140 - 141.
25-صحيفه امام ، ج 13، ص 432.
26-امام خمينی ، ولايت فقيه ، ص 131.
27-صحيفه امام ، ج 10، ص 125.
28-ابوالقاسم گرجی ، حكومت و قانون در جمهوری اسلامی ، حكومت در اسلام ، انتشارات امير كبير، چاپ دوم ، تهران 1367، ص 200.
29-همان ، ص 55.
30-امام خمينی ، ولايت فقيه ، ص 25.
31-صحيفه امام ، ج 10، ص 446.
32-ولايت فقيه ، ص 44.
33-رجوع شود به : ولايت فقيه ، صص 62 - 61.
34-رجوع شود به : ولايت فقيه ، صص 38 - 37.
35-صحيفه امام ، ج 11، ص 22.
36-كتاب البيع ، ج 2، صص 465، 466، مطمعة المهر.
37-صحيفه امام ، ج 20، ص 452.
38-صحيفه امام ، ج 10، ص 407.
39-صحيفه امام ، ج 4، ص 314.
40-صحيفه امام ، ج 7، ص 414.
41-امام خمينی ، كشف الاسرار، ص 290.
42-امام خمينی ، ولايت فقيه ، ص 25.
43-ولايت فقيه ، ص 36.
44-امام خمينی ، ولايت فقيه ، تهران ، ص 15.
45-صحيفه امام ، ج 16، ص 388.
46-امام خمينی ، ولايت فقيه ، صص 28 - 29.
47-جان فوران ، مقاومت شكننده تاريخ تحولات اجتماعی ايران ، ترجمه ی احمد تدين ، انتشارات رسا، تهران ، 1377، صص 336 - 337.
48-حسين فردوست ، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ، ج 1، مؤ سسه ی اطلاعات ، تهران 1371، صص 102 - 103.
49-مركز نشر اسناد لانه ی جاسوسی ، از ظهور تا سقوط، ص 48.
50-همان ، صص 50 - 58.
51-امام خمينی ، ولايت فقيه (حكومت اسلامی )، ص 13.
52-پيشين ، ص 14.
53-همان ، صص 34 - 35.
54-صحيفه امام ، ج 4، ص 173.
55-صحيفه امام ، ج 5، ص 404.
56-صحيفه امام ، ج 6، صص 10 - 11.
57-صحيفه امام ، ج 5، ص 235.
58-امام خمينی ، ولايت فقيه ، ص 46.
59-همان ، صص 46 - 47.
60-صحيفه امام ، ج 5، صص 160 - 161.
61-امام خمينی ، كشف الاسرار، ص 181.
62-منبع پيشين ، ص 182.
63-كشف الاسرار، صص 183 - 184.
64-منبع پيشين ، صص 289 - 291.
65-امام خمينی ، ولايت فقيه و حكومت اسلامی ، صص 25 - 26.
66-همان ، ص 44.
67-همان ، ص 13.
68-صحيفه امام ، ج 4، ص 429.
69-امام خمينی ، كشف الاسرار، ص 189.
70-همان ، صص 185 - 186.
71-صحيفه امام ، ج 1، ص 288.
72-صحيفه امام ، ج 4، ص 339.
73-دانشجويان مسلمان پيرو خط امام ، از ظهور تا سقوط، از مجموعه ی اسناد لانه جاسوسی امريكا، ص 68.
74-مسعود بهنود، از سيد ضياء تا بختيار، انتشارات جاويدان ، چاپ پنجم ، تهران ، 1370، ص 398.
75-زهرا شجيعی ، نخبگان سياسی ايران از انقلاب مشروطيت تا انقلاب اسلامی ، ج 4، انتشارات سخن ، تهران ، بهار 1372، صص 231 - 232.
76-پيتر آوری ، تاريخ معاصر ايران ، ترجمه ی محمد رفيعی مهر آبادی ، ج 2، انتشارات عطايی ، تهران بی تا، ص 141.
77-اسدالله علم ، گفتگوهای من با شاه (خاطرات محرمانه ی امير اسدالله علم )، ج 1، ترجمه ی گروه مترجمان ، طرح نو، تهران ، 1371، ص 362.
78-مركز نشر اسناد لانه ی جاسوسی ، از ظهور تا سقوط، ص 71.
79-همان ، ص 69.
80-جلال الدين مدنی ، تاريخ سياسی معاصر ايران ، ج 2، انتشارات اسلامی ، تهران 1361، ص 117.
81-مركز نشر اسناد لانه ی جاسوسی ، از ظهور تا سقوط، صص 73 - 74.
82-همان ، ص 74.
83-عباسعلی عميد زنجانی ، ريشه های انقلاب اسلامی ، نشر كتاب سياسی ، تهران 1371، ص 601.
84-مركز نشر اسناد لانه ی جاسوسی ، از ظهور تا سقوط، ص 74.
85-صحيفه امام ، ج 4، ص 72.
86-همان .
87-صحيفه امام ، ج 3، ص 242.
88-صحيفه امام ، ج 4، صص 287 - 288.
89-صحيفه امام ، ج 4، صص 285 - 286.
90-صحيفه امام ، ج 4، ص 286.
91-صحيفه امام ، ج 3، ص 307.
92-كاوه بيات ، قرارداد 1919 ميلادی و تشكيل قشون متحدالشكل در ايران ، از مجموعه مقالات تاريخ معاصر ايران ، كتاب دوم ، مؤ سسه ی پژوهش و مطالعات فرهنگی ، تهران 1369، ص 125. 93-بهار، ملك الشعرا، تاريخ مختصر احزاب سياسی ايران ، ج 1، امير كبير، تهران 1357، صص 339 - 340.
94-كاوه بيات ، قرارداد 1919 و تشكيل قشون متحدالشكل در ايران ، ص 135.
95-غلامرضا نجاتی ، تاريخ سياسی بيست و پنج ساله ی ايران ، ج 1، موسسه ی خدمات فرهنگی رسا، چاپيامبر چهارم ، تهران 1373، ص 42.
96-آبراهاميان ، همان ، ص 149.
97-شاپور رواسانی ، دولت و حكومت در ايران ، ص 120.
98-غلامرضا نجاتی ، تاريخ سياسی بيست و پنج ساله ی ايران ، ص 43.
99-شاپور رواسانی ، همان ، ص 121.
100-آبراهاميان ، همان ، ص 219.
101-مركز نشر اسناد لانه ی جاسوسی ، از ظهور تا سقوط، ص 80.
102-آبراهاميان ، همان ، ص 383.
103-بهرام افراسيابی ، ايران و تاريخ ، انتشارات زرين ، تهران 1364، ص 45.
104-تقی نجاری راد، ساواك و نقش آن در تحولات داخلی رژيم شاه ، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران 1378، ص 42.
105-حسين فردوست ، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ، ج 1، اطلاعات ، تهران 1370، ص 382.
106-فرد هاليدی ، ديكتاتوری و توسعه ی سرمايه داری در ايران ، ص 88.
107-تقی نجاری راد، ساواك و نقش آن در تحولات داخلی رژيم شاه ، صص 222 - 223.
108-فرد هاليدی ، ديكتاتوری و توسعه ی سرمايه داری در ايران ، ص 85.
109-آبراهاميان ، همان ، ص 400.
110-حسين فردوست ، همان ، صص 300 - 301.
111-صحيفه امام ، ج 10، صص 149 - 150.
112-صحيفه امام ، ج 5، ص 384.
113-صحيفه امام ، ج 4، ص 141.
114-مركز نشر اسناد لانه ی جاسوسی ، از ظهور تا سقوط، ص 80.
115-صحيفه امام ، ج 9، ص 215.
116-صحيفه امام ، ج 5، صص 46 - 49.
117-صحيفه امام ، ج 3، ص 308.
118-صحيفه امام ، ج 3، ص 487.
119-صحيفه امام ، ج 6، ص 34.
120-صحيفه امام ، ج 4، ص 301.
121-صحيفه امام ، ج 4، ص 508.
122-صحيفه امام ، ج 3، ص 522.
123-صحيفه امام ، ج 3، ص 496.
124-صحيفه امام ، ج 1، ص 246.
125-صحيفه امام ، ج 3، ص 101.
126-صحيفه امام ، ج 3، صص 302 - 303.
127-صحيفه امام ، ج 10، صص 124 - 125.
128-صحيفه امام ، ج 4، ص 142.
129-صحيفه امام ، ج 6، ص 290.
130-ريچارد كاتم ، ناسيوناليسم در ايران ، ص 368.
131-يرواند آبراهاميان ، ايران بين دو انقلاب ، ص 516.
132-ريچارد كاتم ، همان ، ص 369.
133-آبراهاميان ، همان ، ص 435.
134-همان ، ص 519.
135-مركز نشر اسناد لانه ی جاسوسی ، از ظهور تا سقوط، ص 64.
136-اصغر صارمی شهاب ، احزاب دولتی و نقش آنها در تاريخ معاصر ايران ، مركز نشر اسناد انقلاب اسلامی ، تهران ، 1378، ص 137.
137-مرام نامه و اساس نامه حزب رستاخيز ملت ايران ، انتشارات حزب رستاخيز، تهران ، 1354، ص 2.
138-مسعود طلوعی ، داستان انقلاب ، انتشارات علمی ، تهران ، 1375، صص 236 - 273.
139-آرشيو، اسناد مركز اسناد انقلاب اسلامی ، شماره ی پرونده ی بازيابی 1، ص 172.
140-روزنامه ی اطلاعات ، 12/12/1353.
141-مسعود طلوعی ، داستان انقلاب ، ص 237.
142-نطق شاه در تاريخ 12 اسفند 1353، جزوه ی منتشره ی وزارت اطلاعات و جهانگردی ، صص 11 - 13.
143-آرشيو مركز اسناد انقلاب اسلامی ، سخن رانی محمد رضا شاه پهلوی شماره ی بازيابی ، 167، ص 49.
144-مهدی مظفری ، نظام های تك حزبی و حزب رستاخيز، انتشارات دانشگاه تهران ، تهران 1353، ص 60.
145-عباسعلی عميد زنجانی ، همان ، ص 601.
146-داريوش همايون ، حزب فراگيرنده ی ملت ، انتشارات حزب رستاخيز ملت ايران ، تهران ، بی تا، ص 158.
147-كريستن دلانوا، ساواك ، ترجمه ی عبدالحسين نيك گهر، طرح نو، تهران ، 1371، ص 150.
148-صحيفه امام ، ج 4، صص 234 - 235.
149-صحيفه امام ، ج 1، صص 384 - 385.
150-همان ، ج 1، ص 385.
151-همان ، ج 3، ص 71.
152-همان ، ج 3، صص 71 - 72.
153-همان ، ج 3، ص 72.
154-همان ، ج 3، صص 73 - 74.
155-همان ، ج 4، صص 275 - 276.
156-صحيفه امام ، جلد 5، ص 381.
157-صحيفه امام ، ج 1، ص 117.
158-صحيفه امام ، ج 1، ص 121.
159-صحيفه امام ، ج 1، ص 178.
160-صحيفه امام ، ج 1، ص 409.
161-صحيفه امام ، ج 2، صص 123 - 124.
162-صحيفه امام ، ج 4، ص 282.
163-صحيفه امام ، ج 1، ص 298.
164-صحيفه امام ، ج 4، ص 331.
165-صحيفه امام ، ج 4، ص 355.
166-صحيفه امام ، ح 2، صص 123 - 124.
167-صحيفه امام ، ج 1، ص 295.
168-برهان غليون ، مدرن گری فرهنگی و بحران هويت ، ترجمه ی مهدی خلجی ، نقد و نظر، سال چهارم ، شماره ی 394، 1377، ص 393.
169-صحيفه امام ، ج 8، ص 520.
170-صحيفه امام ، ج 1، ص 390.
171-منظور امام خمينی (ره ) از اصطلاح فرهنگ در اغلب موارد همان نظام آموزش و پرورش است كه پيش تر به وزارت فرهنگ معروف بوده است و عمده ی انتقادات ايشان از فرهنگ عصر پهلوی به مساءله ی تفكر حاكم بر آموزش و پرورش و تلاش آن برای زدودن تفكر اصيل اسلامی از محتوای دروس بر می گردد كه از ديدگاه ايشان منجر به تربيت آينده سازان وابسته به غرب يا شرق خواهد شد، چرا كه هويت اصيل اسلامی آنها در طول دوره ی آموزشی به منزله ی عامل عقب ماندگی كشور، تخريب شده ، زير سؤ ال می رود.
172-صحيفه امام ، ج 7، ص 430.
173-صحيفه امام ، ج 2، ص 451.
174-صحيفه امام ، ج 14، صص 152 - 153.
175-صحيفه امام ، ج 8، ص 268.
176-صحيفه امام ، ج 11، صص 382 - 383.
177-صحيفه امام ، ج 2، ص 346.
178-صحيفه امام ، ج 14، صص 153 - 154.
179-صحيفه امام ، ج 2، ص 346.
180-صحيفه امام ، ج 6، صص 14 - 15.
181-صحيفه امام ، ج 4، ص 270.
182-صحيفه امام ، ج 4، ص 418.
183-صحيفه امام ، ج 4، صص 270 - 271.
184-صحيفه امام ، ج 3، ص 306.
185-صحيفه امام ، ج 3، ص 306.
186-صحيفه امام ، ج 8، صص 395 - 396.
187-صحيفه امام ، ج 8، صص 494 - 495.
188-صحيفه امام ، ج 4، ص 8.
189-صحيفه امام ، ج 4، صص 8 - 9.
190-صحيفه امام ، ج 4، ص 9.
191-صحيفه امام ، ج 7، صص 530 - 531.
192-صحيفه امام ، ج 9، ص 450.
193-دكتر مصطفی رحيمی ، عبور از سرمايه داری ؛ تعريفی تازه از سوسياليسم ، اطلاعات سياسی - اقتصادی ، سال هفتم ، شماره ی 9 و 10، 1372، ص 12.
194-ر ك به : حسين جمشيدی ، غرب از ديدگاه امام خمينی ، دانشگاه اسلامی ، تابستان و پاييز 1375، شماره 9.
195-صحيفه امام ، ج 20، ص 339.
196-صحيفه امام ، ج 4، ص 99.
197-صحيفه امام ، ج 4، ص 214.
198-صحيفه امام ، ج 15، ص 213.
199-صحيفه امام ، ج 11، ص 386.
200-صحيفه امام ، ج 5، ص 547.
201-صحيفه امام ، ج 8، ص 470.
202-صحيفه امام ، ج 20، ص 333.
203-امام خمينی ، شئون و اختيارات ولی فقيه ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، چاپ دوم ، تهران 1369، ص 20.
204-امام خمينی ، ولايت فقيه (حكومت اسلامی )، ص 109.
205-امام خمينی ، كشف الاسرار، بی جا، بی تا، صص 258 - 259.
206-صحيفه امام ، ج 4، ص 503.
207-صحيفه امام ، ج 5، ص 54.
208-صحيفه امام ، ج 5، ص 390.
209-صحيفه امام ، ج 5، ص 174.
210-افراسيابی ، بهرام ، همان ، ص 227.
211-صحيفه امام ، ج 5، ص 174.
212-شاپور رواسانی ، همان ، ص 166.
213-صحيفه امام ، ج 4، صص 23 و 24.
214-برای آگاهی بيشتر در زمينه ی چگونگی نفوذ و تسلط سرمايه های خارجی به اقتصاد ايران و وابسته كردن اقتصاد ايران ، رجوع كنيد به كتاب دولت و حكومت در ايران ، نوشته ی شاپور رواسانی ، صص 120 - 250.
215-صحيفه امام ، ج 5، ص 306.
216-صحيفه امام ، ج 5، ص 113.
217-امام خمينی ، ولايت فقيه (حكومت اسلامی )، نشر فلق ، تهران ، بی تا، ص 115.
218-سيد رضا هاشمی نجف آبادی ، ريشه های انقلاب اسلامی ، نشر مولوی ، تهران 1369، ص 140.
219-صحيفه امام ، ج 5، ص 245.
220-صحيفه امام ، ج 4، ص 140.
221-صحيفه امام ، ج 4، ص 447.
222-محمد رضا، تاجيك ، امام ، قدرت و گفتمان ، روزنامه ی ايران ، سال پنجم ، شماره ی 1206، ص 10.
223-صحيفه امام ، ج 19، ص 479.
224-صحيفه امام ، ج 3، ص 260.
225-امام خمينی ، ولايت فقيه ، ص 70.
226-آيت الله حاج شيخ مهدی پايين شهری (پدر حكمی زاده ) از علمای بزرگ و سرشناس قم و از دوستان ديرين آيت الله حائری بود. برای اطلاع بيشتر ر ك به : حوزه ، شماره ی 43 و 44، ص 87.
227-محمد حسن رجبی ، زندگی نامه ی سياسی امام خمينی ، ج 1، انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامی ، چاپ دوم ، تهران 1378، ص 172.
228-همان ، صص 172 - 173.
229-امام خمينی ، كشف الاسرار، ص 186.
230-همان ، ص 185.
231-همان ، ص 233.
232-سيد احمد خمينی ، سيری در كشف الاسرار و حكومت اسلامی ، انتشارات سعيد، ص 4.
233-امام خمينی ، كشف الاسرار، ص 233.
234-همان ، ص 330.
235-همان ، ص 331.
236-همان ، ص 225.
237-همان ، ص 283.
238-همان ، ص 214.
239-همان ، ص 243.
240-همان ، ص 243.
241-همان ، صص 286 - 287.
242-صحيفه امام ، ج 1، ص 23.
243-كشف الاسرار، ص 290.
244-كشف الاسرار، ص 191.
245-همان ، ص 185.
246-همان ، 185.
247-همان ، صص 232 - 233.
248-برای اطلاع بيشتر بنگريد به محمد حسن رجبی ، زندگی نامه ی سياسی امام خمينی ، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران 1378، چاپ دوم ، صص 198 - 224.
249-رجبی ، محمد حسن ، همان ، ص 229.
250-الگار، حامد، سلسله ی پهلوی و نيروهای مذهبی به روايت تاريخ ، كمبريج ، ص 305.
251-صحيفه امام ، ج 1، ص 78.
252-همان ، ج 1، ص 110.
253-همان ، ج 1، صص 220 - 221.
254-همان ، ج 1، صص 116 - 120.
255-آنان را به آنچه خود گردن نهاده اند، ملزم كنيد.
256-ما را چه به اين قانون .
257-صحيفه امام ، ج 1، ص 116.
258-صحيفه امام ، ج 1، ص 387.
259-صحيفه امام ، ج 1، ص 213.
260-صحيفه امام ، ج 1، ص 186.
261-صحيفه امام ، ج 1، ص 291 - 300.
262-صحيفه امام ، ج 1، ص 133.
263-صحيفه امام ، ج 1، ص 133.
264-صحيفه امام ، ج 1، ص 134.
265-كوثر، ج 1، صص 35 - 36.
266-صحيفه امام ، ج 1، ص 143.
267-خاطرات و مبارزات حجة الاسلام فلسفی ، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران ، 1376، ص 251.
268-رجبی ، محمد حسن ، زندگی نامه ی سياسی امام ، ص 249.
269-صحيفه امام ، ج 1، ص 166.
270-همان .
271-اسناد انقلاب اسلامی ، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، ج 1، تهران 1374، صص 80 - 85.
272-صحيفه امام ، ج 1، ص 211.
273-همان ، ج 1، ص 213.
274-همان ، ج 1، صص 177 - 178.
275-سيد حميد روحانی ، بررسی و تحليلی از نهضت امام خمينی ، ج 1، صص 450 - 452.
276-صحيفه امام ، ج 1، صص 269 - 270.
277-صحيفه امام ، ج 1، ص 286.
278-صحيفه امام ، ج 1، صص 290 - 303.
279-صحيفه امام ، ج 1، ص 288.
280-صحيفه امام ، ج 1، صص 293 - 298.
281-سيد حميد، روحانی ، بررسی و تحليلی از نهضت امام خمينی ، ج 1، صص 706 - 712.
282-صحيفه امام ، ج 1، ص 416.
283-پس از تصويب اين لايحه ، دولت امريكا وامی دويست ميليون دلاری برای خريد اسلحه و تجهيزات به ايران داد.
284-صحيفه امام ، ج 1، صص 420 - 422.
285-صحيفه امام ، ج 1، ص 411.
286-صحيفه امام ، ج 1، صص 411 - 412.
287-طرح حكومت اسلامی در نجف اشرف ، گفت و گو با حجت الاسلام و المسلمين فردوسی پور، روزنامه ی جمهوری اسلامی ، ويژه نامه ی يكصدمين سالگرد ولادت امام خمينی ، 10 مهر 1378، ص 17.
288-امام خمينی ، حكومت اسلامی (ولايت فقيه )، ص 9.
289-همان ، ص 19.
290-همان ، ص 22.
291-همان ، صص 43 - 44.
292-همان ، صص 127 - 128.
293-همان ، ص 128.
294-همان ، ص 130.
295-همان ، ص 133.
296-همان ، ص 134.
297-همان ، ص 137.
298-فرد هاليدی ، ايران ، ديكتاتوری و توسعه ، ترجمه ی محسن يلفانی و علی طلوع ، انتشارات علم ، تهران 1358، ص 55.
299-صحيفه امام ، ج 2، ص 325.
300-صحيفه امام ، ج 2، صص 366 - 367.
301-صحيفه امام ، ج 2، ص 362.
302-جلال الدين مدنی ، تاريخ سياسی معاصر ايران ، ج 3، دفتر انتشارات اسلامی ، تهران ، 1361.
303-صحيفه امام ، ج 5، صص 503 - 504.
304-يوسف مازندی ، ايران ، ابر قدرت قرن ، ترجمه ی عبدالرضا هوشنگی مهدوی ، نشر البرز، چاپ دوم ، تهران ، 1373، صص 531 - 592.
305-جواد منصوری ، سير تكوينی انقلاب اسلامی ، ص 309.
306-علی شيرخانی ، حماسه ی 19 دی قم ، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران 1377، صص 170 - 171.
307-صحيفه امام ، ج 3، صص 246 - 247.
308-صحيفه امام ، ج 3، ص 249.
309-صحيفه امام ، ج 3، صص 251 - 252.
310-صحيفه امام ، ج 3، صص 254 - 256، 260 - 262، 265 - 267.
311-روزنامه ی اطلاعات ، 17 دی 56، شماره ی 15506.
312-روزنامه ی اطلاعات ، 17 دی 56، شماره ی 15506.
313-ابراهيم طالبی دارابی ، جايگاه قيام 19 دی در پيروزی انقلاب اسلامی ، مركز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران 1378، ص 86.
314-ويليام شوكراس ، آخرين سفر شاه ، ترجمه ی عبدالرضا هوشنگ مهدوی ، چاپ هفتم ، البرز، تهران 1370، ص 136.
315-صحيفه امام ، ج 3، ص 297.
316-صحيفه امام ، ج 3، ص 315.
317-همان جا.
318-صحيفه امام ، ج 3، صص 315 - 316.
319-صحيفه امام ، ج 3، ص 317.
320-صحيفه امام ، ج 3، ص 353.
321-صحيفه امام ، ج 3، صص 354 - 355.
322-صحيفه امام ، ج 3، صص 359 - 360.
323-صحيفه امام ، ص 379.
324-صحيفه امام ، ج 3، ص 372.
325-صحيفه امام ، ج 3، ص 407.
326-صحيفه امام ، ج 3، ص 414.
327-صحيفه امام ، ج 3، ص 415.
328-صحيفه امام ، ج 3، ص 417.
329-صحيفه امام ، ج 3، ص 412.
330-جواد منصوری ، همان ، ص 317.
331-صحيفه امام ، ج 3، ص 445 - 446.
332-صحيفه امام ، ج 3، صص 450 - 451.
333-سيروس پرهام ، انقلاب ايران و مبانی رهبری امام خمينی ، انتشارات امير كبير، تهران 1357، ص 42.
334-صحيفه امام ، ج 3، ص 455.
335-سيروس پرهام ، همان ، ص 51.
336-صحيفه امام ، ج 3، ص 460.
337-صحيفه امام ، ج 3، ص 462.
338-صحيفه امام ، ج 3، ص 481.
339-صحيفه امام ، ج 3، ص 244.
340-صحيفه امام ، ج 5، ص 398.
341-صحيفه امام ، ج 4، صص 309 - 310.
342-صحيفه امام ، ج 4، صص 350 - 351.
343-صحيفه امام ، ج 5، صص 75 - 77.
344-جواد منصوری ، سير تكوينی انقلاب اسلامی ، ص 330.
345-صحيفه امام ، ج 5، ص 484.
346-صحيفه امام ، ج 5، ص 502.
347-صحيفه امام ، ج ، صص 11 - 13.
348-صحيفه امام ، ج 6، ص 121.
