امید اجتماعی از مفاهیم جدید در عرصه فرهنگی و اجتماعی کشور است که پیرامون آن پژوهشهای اندکی انجامشده و ابعاد مختلف آن بهصورت کامل احصاء نشده است. به نظر میرسد در جوامع امروز عوامل مهمی که میتواند در امید اجتماعی مردم تأثیر بگذارد، عوامل اجتماعی (سرمایه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادي و دینداری) هستند؛ همچنین تغییر در الگوهاي رفتاري (سبک زندگی) افراد نیز میتواند در امیدواري آنها اثرگذار باشد؛ بنابراین ضروري است با استفاده از مفاهیم جامعهشناختی به بررسی رابطه بین عوامل اجتماعی و میزان امید اجتماعی افراد پرداخت تا بلکه با استفاده از نتایج بهدستآمده سیاستهایی را جهت ارتقاي میزان امیدواري شهروندان به زندگی اتخاذ کرد تا درنتیجه آن، جامعهاي باامیدتر و شادابتر ایجاد شود.
مرکز پژوهشی مبنا پروژه بررسی وضعیت امید اجتماعی در کشور را در دستور کار خود قرار داده و در نظر دارد براساس دادههای بهدستآمده، راهبردهای پیشنهادی برای رسیدن به نقطة مطلوب با شرح وظایف مسئولان و نهادها، ارائه دهد.
در این پژوهش که روش موردنظر مسئله محور راهبردگرا است ابتدا به بررسی تحقیقات و پژوهشهای موجود در رابطه با کرسیهای آزاداندیشی در حوزه و دانشگاه پرداخته میشود؛ بعد از یافتن علل و موانع با کمک یافتههای پیشین عوامل مهمی بهدست آمد که براساس آن، از حدود 51 نفر از اساتید حوزوی و دانشگاهی با گرایشهای مختلف دربارة این موضوع نظرسنجی صورت گرفت که با نمرهدهی اساتید گرامی، گره اصلی این پژوهش شناسایی شد.
نتیجه اولویتبندی انجامشده در این نظرسنجی نشان میدهد که 3 عامل ذیل با امتیازات نزدیک به یکدیگر بهعنوان علل اصلی بروز ناامیدی اجتماعی در ایران مؤثر هستند.
بیکاری و تورم و افزایش ناتوانی در تهیه احتیاجات زندگی 8.577777778
گسترش جرائم و تخلفات در جامعه بهویژه از سوی مسئولین 8.543478261
ناکارآمدی نهادها و سازمانهای دولتی در انجام وظایف محوله 8.434782609
با این توضیحات و با توجه به اینکه رسالت مرکز پژوهشی مبنا مشخص کردن ابعاد فرهنگی، اجتماعی و دینی بروز ناامیدی اجتماعی در ایران است، سؤال اصلی این پروژه چنین طراحی شد: تأثیرات اختلال در امید اجتماعی بر امنیت ملی چیست؟
برای دستیابی به پاسخ این سؤال، نخست موازی با سؤال اصلی، سؤالات فرعی طراحی میشود و پسازآن به برخی کارشناسان دینی، فرهنگی، مسئولان و فعالان این حوزه مراجعه خواهد شد تا راهکارهای پیشنهادی آنها برای گشودن گره اصلی به دست آید. در خاتمه نیز براساس دادههای بهدستآمده، راهبردهای پیشنهادی به همراه شرح وظایف مسئولان و نهادها بیان میشود. خاطرنشان میشود این روش تلاش دارد تا در حد ممکن راهکارهایی را ارائه کند که متناسب با وضعیت موجود و بهصورت برنامهریزی هدفمند باشد.
آغاز پروژه بررسی امید اجتماعی در کشور
پژوهش بررسی وضعیت امید اجتماعی در ایران در مرکز پژوهشی مبنا آغاز شد