مقدمه محقق

مقدمه محقق

با پيروزی انقلاب اسلامی ايران و بر پايی نظام اسلامی بستر مناسبی برای ارائه و عرضه انديشه های سياسی اسلام فراهم آمد. صاحب نظران و متفكران حوزه و دانشگاه هركدام به سهم خود تلاش های درخوری را سامان داده و از زوايای گوناگونی به بحث و بررسی درباره آن پرداختند.

البتّه اين نگاه با آن چه غرب و باورمندان به غرب می خواستند و می گفتند و در پی گستراندن آن در ايران اسلامی و ديگر كشورها بودند، تفاوت اساسی داشت.

از اين روی، در برابر اين حركت موضع گرفتند و تلاشی همه سويه را جهت حذف تدريجی و يا دست كم به انحراف كشاندن آن به كار بستند و پرسش ها و شبهه های بسياری را طرح كردند. اينان در سال های اخير، با همه توان كوشيدند كه نظام جمهوری اسلامی ايران را، نظامی بدون پشتوانه مكتبی تاريخی در حوزه معرفت سياسی معرفی كنند.

امّا به رغم اين همه، دل دادگی عمومی نسبت به انديشه های گوناگون اسلامی به ويژه انديشه های سياسی مشهود است. علّت اين امر را بايد در غنا و عمق اين مباحث در حوزه اسلامی دانست، به گونه ای كه هرچه بيش تر درباره آن كاوش كنيم، افق های روشن تر و گسترده تری را بر روی ما می گشايد.

از سوی ديگر، با توجّه به پيوند عميق و وسيعی كه ديدگاه های سياسی اجتماعی اسلام با زندگی جامعه شيعی دارد، تلاش ما را برای شناخت اين بخش از ديدگاه های اسلامی، اجتناب ناپذير می نمايد.

از اين روی، شايسته است كه محققان و متفكران اسلامی، بيش از پيش به جدّ و عميق و در سطحی گسترده انديشه های سياسی اسلامی را تبيين و تدوين كنند و در برابر تهاجم شبهه های گوناگون سنگربانی كرده و از ورود كژانديشی های بيگانه بدون نقد جلوگيری كنند.

اهميّت و ضرورت اين كار زمانی روشن تر می شود كه نگاهی داشته باشيم به بحث هايی در اين باره كه توسط شماری از نويسندگان در مطبوعات عرضه می شود. متأسفانه برخی با پيش فرض های ذهنی و تطبيق های غير دقيق با ديگر حوزه ها به ويژه فرهنگ سياسی مغرب زمين به سراغ منابع دينی و انديشه های سياسی اسلام رفته و با كاربرد الفاظ و مفاهيم و تعبيرهای سياسی غرب در جامعه، به عمد يا به سهو گرفتار تحريف و التقاط شده اند.

اگر به خوبی به نقد و تحليل آن، همچنين به تبيين و تدوين انديشه های سياسی اسلام نپردازيم، در دراز مدت چهره ناكارآمدی از اسلام و آموزه های آن ارائه خواهد شد. افزون بر اين، ممكن است بخشی از مردم به ويژه جوانان و دانشگاهيان دچار آسيب جدّی عقيدتی و فكری شوند.

ما بر اين باوريم كه حركت ايجاد شده در برابر انديشه های سياسی اسلام و حكومت دينی به هر انگيزه و هدف، اگر در مسير درستی هدايت شود و انديشوران حوزه و دانشگاه، انديشه های سياسی اسلام و متفكران اسلامی را عرضه كنند، پيروزی و توفيق ديگری برای اسلام و مسلمانان و شكست كسانی است كه می پندارند با شبهه آفرينی، می توانند به اهداف خود، كه بد جلوه دادن حكومت دينی و مسائل حكومتی در اسلام است برسند.

با توجه به مسائل يادشده و به مناسبت كنگره بزرگداشت نراقيان، در اين پژوهش با انديشه های سياسی يكی از شخصيت های برجسته و فقهای بزرگ و بنام قرن سيزدهم هجری يعنی ملا احمد نراقی مشهور به فاضل نراقی آشنا خواهيم شد.

انديشه سياسی نراقی

تحقيق و تدوين انديشه سياسی نراقی از چند جهت دارای اهميت است:

1. انديشه های سياسی آن بزرگوار ناشناخته يا كم شناخته شده است. در حوزه از وی در مباحث علمی و فقهی كم و بيش ياد می شود، ولی از انديشه های سياسی اش كم تر سخن به ميان می آيد، با اينكه انديشه های سياسی آن بزرگوار در آن اوضاع و حتّی در اين زمان دارای اهميت ويژه ای است.

به عقيده ما شناخت انديشه های سياسی ايشان و ديگر متفكران اسلامی، امروزه ضروری ترين حركت برای مكتب و نظامی است كه می خواهد از مرزهای فرهنگی خود پاسداری نمايد.

2. افزون بر اين، انديشه ها و عملكرد سياسی محقق نراقی از گزاره های بحث انگيز ميان نويسندگان به ويژه پس از انقلاب اسلامی ايران است. شماری از نويسندگان داخلی و خارجی او را به دليل تلاش فراوان در احيای انديشه ولايت فقيه و برخی از رفتارهای سياسی، اجتماعی و فرهنگی اش مانند حضور در جنگ ايران و روس و ستيز با گروه های منحرف و رابطه با شاه قاجار فتحعلی شاه مورد انتقاد قرار داده اند.

در برابر اين گروه، بسياری از شرح حال نگاران و دانشمندان شيعی، نراقی را بسيار ستوده و رفتارهای سياسی و اجتماعی او را متناسب با اوضاع و مقتضيات زمان ارزيابی كرده اند. سوگمندانه هنوز تحقيقی جدّی و گسترده و همه سويه در حوزه انديشه و عملكرد سياسی آن بزرگوار صورت نگرفته است. سخنان و نوشته هايی كه تاكنون درباره او گفته و يا نوشته اند، هيچ كدام به گونه ای مستقل به بررسی انديشه ها و عملكرد سياسی ايشان نپرداخته است.

3. محوری ترين انديشه سياسی شيعه، در روزگار غيبت، انديشه ولايت فقيه است. نراقی، نخستين فقيهی است كه در رساله ای مستقل به احيای اين اصل پرداخت. پيش از ايشان، اين بحث در لابه لای موضوعات كتاب های فقهی بحث می شد. افزون بر اين، آن بزرگوار به اجماعی بودن اين انديشه تصريح كرده و آن را از مسلّمات فقه خوانده است. اين مطلب ما را در تدوين تاريخ انديشه سياسی اسلام ياری رسانده و به بسياری از شبهه ها و پرسش ها پاسخ می گويد.

4. افزون بر اين، پژوهش حاضر می تواند پاسخی باشد به ترديدها و شبهه هايی كه توسط مخالفان حكومت دينی در داخل و خارج طرح می شود. نيز جوابی به بسياری از مطالب ناصوابی است كه به محقق نراقی نسبت داده اند.

محتوای پژوهش

اين پژوهش با توجّه به مطالب يادشده، در ده فصل به شرح زير نگارش شده است:

در فصل اوّل به اختصار به زندگی علمی سياسی نراقی پرداخته شده است. هدف از اين كار برقراری ارتباط بين رفتار و انديشه سياسی ايشان بوده است.

در فصل دوم، نمايی كلّی از اوضاع سياسی و مذهبی جامعه ای كه نراقی در آن می زيسته، ارائه شده است. چرا كه ارتباط اوضاع روزگار هر انديشور با انديشه او غيرقابل انكار است و بدون درك حوادث و وقايع مهم هر زمانی نمی توان تحليل درستی از انديشه های آن عصر ارائه داد. فصل سوم: ملاك و معيار مشروعيت از نگاه نراقی در روزگار حضور و غيبت.

فصل چهارم: چگونگی طرح ولايت فقيه در روزگار غيبت و سهم نراقی در احيای آن.
فصل پنجم: اختيارات حاكم اسلامی.
فصل ششم: عوامل قبض و بسط اختيارات حاكم اسلامی.
فصل هفتم: راه ها و روش های نراقی برای اثبات ولايت مطلقه فقيه.
فصل هشتم: مبانی فقهی همكاری عالمان شيعی با حاكمان.
فصل نهم: راه های زوال و بقای حكومت در انديشه سياسی نراقی.

فصل دهم: به جمع بندی فصل های گذشته خواهيم پرداخت و چكيده مباحث پژوهش را در اختيار خوانندگان عزيز خواهيم گذاشت.

ياد آوری اين نكته بی سود نمی نمايد كه در اين پژوهش برای تبيين انديشه سياسی نراقی، روش توصيفی تحليلی را به كار گرفته، با استفاده از آثار نراقی انديشه های او را توصيف و تحليل می نماييم.

در پايان بر خود لازم می دانم كه از تلاش های همه دست اندركاران مركز تحقيقات علمی به ويژه از حجج اسلام سروش، جعفرپيشه و ذاكری كه مرا در نگارش اين اثر ياری رساندند، تشكّر و قدردانی نمايم. توفيق همه آنان را از درگاه ايزد منّان خواستارم. بی شك اين اثر آغازی برای شناخت و شناساندن انديشه های سياسی نراقی به شمار می آيد.

از اين رو، از همه محققان و علاقه مندان به غنابخشی انديشه سياسی اسلام خواهانم كه از ارائه انتقادات و پيشنهادهای خود دريغ نورزند.

محمد صادق مزينانی
آبان 1380
پانزدهم شعبان 1422

 

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

پیام هفته

تحمیل نظر خویش بر آگاهان
قرآن : ... ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ کُونُوا عِباداً لي‏ مِنْ دُونِ اللَّهِ ... (سوره نحل، آیه 52)ترجمه: هیچ کس (حتی پیامبر) حق ندارد به مردم بگوید به جای خدا مرا عبادت کنید.حدیث: روی الحلبی قلتُ لاَبی عبدالله علیه السلام ما أدنى ما یکون به العبد کافراً ؟ قال: « أن یبتدع به شیئاً فیتولى علیه ویتبرأ ممّن خالفه (معانی الاخبار ، ص 393)ترجمه: ... حلبی روایت می کند که از امام صادق (ع) پرسیدم : کمترین سبب کافر شدن انسان چیست؟ فرمودند : این‌که بدعتی بگذارد و از آن بدعت جانبداری کند و از هر کس با او مخالفت کند روی برگرداند و آنان را متهم و منزوی سازد.

ادامه مطلب

موسسه صراط مبین

نشانی : ایران - قم
صندوق پستی: 1516-37195
تلفن: 5-32906404 25 98+
پست الکترونیکی: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید