امام محور عالم تكوين و تشريع

امام محور عالم تكوين و تشريع

اراده خداوند بر اين تعلّق گرفته كه جهان را با واسطه اداره كند. قرآن به اين واسطه اشاره كرده ، مى فرمايد:

((فَالْمُدَبِّراتِ اَمْرا))(164)

پس قسم به تدبير كنندگان امر

 

امـام (ع ) يـكـی از بزرگترين واسطه های فيض الهی در عالم تكوين و تشريع است به بركت وجـود امـام آسـمانها و زمين برقرار است و جانداران روزی می خورند و باران از آسمان می بارد. در زيارت جامعه كبيره از امام دهم علی بن محمّد(ع ) چنين آمده است :

((وَ بِكُمْ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ بِكُمْ يُمْسِكُ السَّماءَ اءَنْ تَقَعَ عَلَی الْاءَرْضِ اِلاّ بِاِذْنِهِ وَ بِكُمْ يُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ يَكْشِفُ الضُّرَّ وَ عِنْدَكُمْ م ا نَزَلَتْ بِهِ رُسُلُهُ وَ هَبِطَتْ بِهِ مَلا ئِكَتُهُ))(165)

خداوند به واسطه شما باران را فرو می آورد و به وسيله شما آسمان را از اينكه جز به اذنش بر زمين واقع شود، نگه می دارد و به واسطه شما غم و اندوه و گرفتاری را برطرف می كند و نزد شماست آنچه كه بر پيامبران نازل شده و فرشتگان خدا آن را آورده اند.

بـنـابـرايـن ، امـام مـركـز و محور جهان هستی ، مبيّن ، مفسّر و زبان گويای پيامبر(ص ) در مورد شريعت است و بر عالم تكوين و تشريع ولايت دارد.

ولايت تكوينی امام

ولايـت تـكـوينی ؛ يعنی فرمانروايی امام بر جهان هستی و اينكه تمام نظام آفرينش به ثبوت ولايت تكوينی برای امام از نظر عقلی هيچ گونه مشكلی ندارد؛ زيرا چه اشكالی دارد كه خداوند متعال زمام امور تكوينی را بر عهده فرد لايقی مثل پيامبر(ص ) يا امام (ع ) بگذارد؛ همان گونه كـه اعـتـقاد ما بر اين است (و آيات و روايات زيادی بر آن دلالت می كند) كه ملائكه مجاری امور تـكـوين هستند، همين طور ممكن است خداوند جريان امور تكوينی را به دست حجّت زنده ای بسپارد تا با اذن و قدرت خدا دادی آن را اداره كند.

بـنابراين اگر دليلی بر اثبات چنين ولايتی برای امامان معصوم (ع )بود، بايد به آن ملتزم شد. اينك برخی از آن دلايل :

1 ـ آيـات و روايـاتـی دلالت مـی كـنـد كـه بعضی از افراد توانايی تصرف در عالم هستی را دارند.

در آيه ای از قرآن چنين آمده است :

((قالَ الَّذی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ اَنَا اتيكَ بِهِ قَبْلَ اَنْ يَرْتَدَّ اِلَيْكَ طَرْفُكَ))(166)

كـسـی كـه مـقـداری از دانـش كـتـاب نـزدش بـود، گفت : من آن (تخت بلقيس در يمن ) را برای تو (حضرت سليمان در بيت المقدس ) می آورم ، قبل از آنكه چشم بر هم زنی .

طـبـق ايـن آيـه وزيـر حـضـرت سليمان كه به مقداری از ((علم كتاب )) آگاهی داشت ، توانست در مـحدوده ای از عالم هستی تصرّف كند. امامان عليهم السلام كه ((عالم به همه كتاب )) هستند، به طـريـق اولی تـوانـايی تصرف در عالم هستی را دارند. روايات مختلفی وارد شده كه منظور از ((مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ)) (167) حضرت علی و فرزندان معصوم او هستند.

عـبداللّه بن كثير از امام صادق (ع ) نقل می كند كه آن حضرت دستش را بر سينه نهاد وابن ابی بـكـيـر می گويد: در محضر امام صادق (ع ) بودم كه از حضرت سليمان و علم و حكومتی كه خدا به او عطا كرده ، سخن به ميان آمده امام (ع ) فرمود:

((وَ ما اءُعْطِیَ سُلَيْمانُ بْنُ داوُد ؟ اِنَّما كانَ عِنْدَهُ حَرْفٌ واحِدٌ مِنَ الاِْسْمِ الاَْعْظَمِ وَ صاحِبُكُمُ الَّذی قالَ اللّهُ: ((قُلْ كَفی بِاللّهِ شَهيدا بَيْنی وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ وَ كانَ وَاللّهُ عِنْدَ عَلِي عِلْمُ الْكِتابِ))(168)

خـدا چـه چـيـز بـه سـليمان بن داوود عطا كرده است ؟ فقط يك حرف از اسم اعظم در نزد او بود، درحـالی كـه صـاحـب شـمـا كـسی است كه خدا فرمود: ((بگو كفايت می كند كه خدا شاهد بين من و شماست و كسی كه در نزد او علم كتاب است .)) به خداقسم علم (همه ) كتاب در نزد علی (ع )بود.

2 ـ مـعـجـزات و كارهای شگفت انگيزی كه از آن بزرگواران به ظهور رسيده ، دلالت بر ولايت آنان بر عالم تكوين دارد، از جمله :

ابـو بـصـيـر مـی گـويـد: بـر امـام بـاقـر و امـام صـادق (ع ) وارد شدم و گفتم : آيا شما وارث رسول خدا(ص ) هستيد؟

فرمود: بله . عرض كردم : پس رسول خدا(ص ) وارث پيامبران گذشته بود و تمام دانش آنها را داشـت ؟ فرمود: بله . گفتم : آيا شما بر زنده كردن مردگان و شفای جذاميها و برصيها، توانا هستيد؟ فرمود: به اذن خداوند بله . سپس فرمود:

ای پـسـر مـحـمّد نزديك من بيا، پس دستش را بر چشم و صورتم كشيد ـ ابوبصير نابينا بود ـ پس خورشيد و آسمان و زمين و خانه ها وهر چيزی كه در خانه بود، ديدم . فرمود: آيا دوست داری بـه همين وضع ـ بينايی ـ باشی امّا مانند مردم سود و زيانت در روز قيامت به عهده خودت باشد يا می خواهی به حالی كه بودی برگردی و بهشت بطور خالص برای تو باشد؟ گفتم به حـالی كـه بـودم بـر مـی گـردم . پـس حـضـرت دسـت بـه چـشـمـم كـشـيـد و بـه حال اول (كوری ) برگشتم .(169)

ولايت تشريعی و امكان آن

ولايـت تـشـريـعـی امـام ، بـه مـعـنـای فـرمـانـروايـی او بـر جـامـعـه و حـق تـصـرّف در جـان و مال مردم و لزوم اطاعت او می باشد.

ثبوت اين قسم از ولايت نيز برای امام (ع ) از نظر عقلی ، هيچ محذوری ندارد.

ابعاد ولايت تشريعی

الف ـ وجوب اطاعت از امام در احكام شرعی

قرآن می فرمايد:

((ما اتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا))(170)

آنچه را پيامبر(ص ) برای شما آورده بگيريد (وبه كار ببنديد) و از آنچه شما را نهی كرده ، باز ايستيد (و آن را ترك كنيد).

اين آيه به صراحت ، پيروی از اوامر و نواهی پيامبر(ص ) را واجب كرده است .

پيامبر(ص ) در مواردی ، برخی از احكام خاص را تشريع كرده و خداوند آن را امضا نموده و اطاعت از آن حضرت را واجب كرده است .

فضيل بن يسار می گويد: از امام صادق (ع ) شنيدم كه فرمود:

خـداونـد نـمـاز را دو ركـعت دو ركعت ، در جمع ده ركعت واجب كرده بود، پس پيامبر (ص ) به هر دو ركـعـتـی ـ غـيـر از نـمـاز صـبـح ـ دو ركـعت اضافه كرد و به نماز مغرب يك ركعت اضافه نمود خـداونـد اضـافه پيامبر(ص ) را تجويز و امضا كرد و نمازهای واجب هفده ركعت شد. پيامبر(ص ) نـمـازهای نافله را سی و چهار ركعت دو برابر ركعتهای واجب ، تشريع و مستحب كرد وخداوند آن را اجـازه داد ... خدا تنها خمر را حرام كرده بود؛ ولی پيامبر(ص ) هر آشاميدنی مست كننده را حرام كـرد، و خداوند آن را اجازه داده و امضا كرد... و تسليم در برابر پيامبر (ص ) همانند تسليم در برابر خدا، بر بندگان واجب شد.(171)

از آنـجـا كـه امـام (ع ) دارای مـقـام عـصمت و وارث دانش پيامبر(ص ) است ، مطمئن ترين منبع برای دريـافـت فـرمـانـهـای الهـی و بـيـان حـلال و حـرام خـداونـد مـی بـاشـد و بـا تـوجـه بـه دلايـل امـامـت (مانند حديث ثقلين ، حديث منزلت ، حديث غدير و...) هر منصبی كه برای پيامبر(ص ) ثابت است ، برای امامان معصوم (ع ) ثابت نيز هست .

ب ـ ولايت بر جانها و داراييهای مردم

قرآن دراين باره می فرمايد:

((اَلنَّبِیُ اءَوْلی بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ اءَنْفُسِهِمْ))(172)

پيامبر (در تصرف در جان مؤ منان ) ـ سزاوارتر به مؤ منان از خود آنهاست .

انـسـان در بـه كـارگـيـری اعـضـای بـدنـش نـيـازمـنـد بـه اجـازه كـسـی نـيـسـت و در ايـن جـهـت اسـتـقـلال كـامـل دارد. آيـه مـزبور دلالت دارد كه تسلّط پيامبر(ص ) بر جان مؤ منان ، قويتر از سـلطـه ای اسـت كـه خـود آنـان دارنـد و بـا ثـبـوت ولايت پيامبر(ص ) بر جان مؤ منان ، ولايت آن حضرت بر اموال آنان به قياس اولويت ثابت می شود.

از سـوی ديـگر هر گونه ، مقامی ـ غير از نبوّت ـ كه خداوند به پيامبر(ص ) واگذار كرده ـ با تـوجـه بـه دلايـل امـامـت ـ بـرای امـامـان مـعـصـوم نـيـز ثابت است . بنابراين ، اين قسم از ولايت تشريعی نيز برای امامان معصوم (ع ) به وسيله آيه شريفه ثابت می شود.

احمد بن عيسی از امام صادق (ع ) نقل می كند كه حضرت در مورد آيه ((اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذيـنَ آمـَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ))(173) همانا ولی شما خدا و رسول اوست و آنان كه ايمان آورده اند، همانها كه نماز را بپا می دارند و زكات را در حال ركوع می دهند. چنين فرمود:

مـعـنـايـش ايـن است كه خدا و پيامبرش و مؤ منان ، يعنی علی و امامان از فرزندانش تا روز قيامت ، به شما و به امورتان و جانهايتان و اموالتان از خود شما سزاوارترند.(174)

ج ـ وجوب پيروی از امام در تمام امور

بـطـور كـلی خـداونـد در قـرآن كريم پيروی مردم از پيامبر(ص ) و امامان معصوم (ع ) در تمامی امور را واجب كرده است . قرآن در اين زمينه می فرمايد:

((يا اءَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا اَطيعُوا اللّهَ وَ اَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِی الاَْمْرِ مِنْكُمْ))(175)

ای كسانی كه ايمان آورده ايد، خدا را اطاعت كنيد وپيامبر و صاحبان امر را اطاعت كنيد.

جـابـر جـعـفـی مـی گـويـد: از امـام بـاقـر(ع ) دربـاره آيـه مـزبـور سـؤ ال كردم ، فرمود: ((آنان اوصيا هستند.))(176)

در ايـنـكـه پيامبر(ص ) و صاحبان امر (اوصيای پيامبر(ص )) را در چه مورد بايد اطاعت كرد، در آيـه ذكـر نـشـده و اين ذكر نكردن ، كلّی و عمومی بودن معنا را می رساند كه اطاعت آنان در تمام امور فردی و اجتماعی واجب است . امام صادق (ع ) فرمود:

((نَحْنُ قَوْمٌ فَرَضَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ طاعَتَنا))(177)

ما گروهی هستيم كه خداوند عزّوجلّ اطاعت ما را واجب كرده است .

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

پیام هفته

قانون شکنی
آیه شریفه : إِنَّمَا ﭐلسَّبِيلُ عَلَى ﭐلَّذِينَ يَظْلِمُونَ ﭐلنَّاسَ وَيَبْغُونَ فِي ﭐلْأَرْضِ بِغَيْرِ ﭐلْحَقِّ أُوْلَـٰئِکَ لَهُم عَذَابٌ أَلِيمٌ  (سوره مبارکه شوری ، آیه 42)ترجمه : گناه بر کساني است که به مردم ظلم مي‏کنند ، و بدون داشتن بهانه‏اي و حقي مي‏خواهند در زمين فساد و ظلم کنند ، آنان عذابي دردناک دارند. روایت : قال علی( ع ): من تعدی الحق ، ضاق مذهبه.  (بحار الانوار ، ج 77 ، ص 211 )ترجمه : امام علی(ع) مي‌فرمايد: هر کس از حق (قانون) تجاوز کند ، در تنگنا گرفتار می آید.

ادامه مطلب

موسسه صراط مبین

نشانی : ایران - قم
صندوق پستی: 1516-37195
تلفن: 5-32906404 25 98+
پست الکترونیکی: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید