موسسه صراط مبین

ديدگاه اسلام

الف ـ قرآن كريم

قـرآن مجيد در كنار بعثت پيامبران و فرستادن كتاب و قانون الهی ، از آهن ـ به عنوان پديده ای حـيـاتـی و دفـاعی ـ ياد كرده ، سپس تذكر می دهد كه آن را وسيله آزمايش مؤ منان قرار داديم تا آشـكـار كـنـيـم چـه كسانی به غيب ايمان دارند و پيامبران و دين ما را به وسيله اسلحه ياری می دهند.

به همين جهت ، در قرآن كريم آيات زيادی در باره اهميت و ارزش نيروهای مسلح آمده است :

(لَقـَدْ اَرْسـَلْنـا رُسـُلَنـا بـِالْبَيِّناتِ وَ اَنْزَلْنا مَعَهُمُالْكِتابَ وَالْميزانَ لِيَقُومَالنّاسُ بِالْقِسْطِ وَاَنـْزَلْنـَاالْحـَديـدَ فـيـهِ بـَاءْسٌ شـَديـدٌ وَّ مـَنـافـِعُ لِلْنـّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللّهُ مَنْ يَّنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ)(377)

مـا پـيـامـبـران خـود را بـا دلايـل روشـن و اسـتـوار فـرسـتـاديـم و هـمـراه آنـهـا كـتـاب و مـيـزان نـازل كـرديـم ، تـا مـردم به قسط و عدل برخيزند، و آهن (378) را در اختيار آنها قرار داديـم كـه در آن نـيـرو و شـدتـّی اسـت و مـنـافـعـی بـرای مـردم ، تـا معلوم شود چه كسی خدا و رسولش را با ايمان قلبی ياری خواهد كرد.

اينكه در كنار فرستادن رسولان و حاكميت قسط و عدالت از (قدرت ) سخن به ميان آمده ، شايد بـدان دليل است كه اگر قدرت نباشد پيامبران به هدفهای الهی و انسانی خود نخواهند رسيد. بـه عـبـارت ديـگـر، نـيـروهـای مسلح بازوان اجرايی پيامبران برای برپايی عدالت هستند تا مـوانـعـی را كـه مـخـالفـان ، زراندوزان وزورمداران در راه نشر دين خدا ايجاد می كنند، برطرف سـازنـد. از ايـن رو، در آيـه ای ديـگـر از نـيـروهـای مـسلح به عنوان محبوبان خدا ياد كرده و می فرمايد:

(اِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الَّذينَ يُقاتِلُونَ فی سَبيلِهِ صَّفاًكَاَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصُ)(379)

خداوند كسانی را دوست می دارد كه در راه او پيكار می كنند، همچون بنايی آهنين و سدی فولادين .

نـيـروی مـسـلح مـؤ مـن ، پـيـكـار گـر راه خـداسـت و جـان و مـال خـويـش را بـا خـدا مـعـامله می كند و خريدار حان او كسی جز خدا نمی تواند باشد و كمترين بهايی كه به او می پردازد، بهشت برين است :

(اِنَّ اللّهَ اشـْتـَری مـِنَ الْمـُؤْمـِنـيـنَ اَنـْفـُسـَهـُمْ وَ اَمـْوالَهـُمْ بـِاَنَّ لَهـُمُ الْجَنَّةَ يُقاتِلُونَ فی سَبيلِ اللّهِفَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ و...)(380)

خـداونـد از مـؤ مـنان ، جان و مالشان را در برابر بهشت می خرد. آنان در راه خدا پيكار می كنند و می كشند و كشته می شوند....

در آيـه ای ديـگـر آنـان را بـمـراتب از ديگران برتر دانسته ، درجات والای معنوی برايشان در نظر گرفته فرموده است :

(فَضَّلَ اللّهُ الُْمجاهِدينَ عَلیَ الْقاعِدينَ اَجْراً عَظيماً)(381)

خداوند مجاهدان را برقاعدين اجر عظيمی بخشيده است .

و نـيـز ماءموريت در زمان صلح را آمادگی رزمی در حدّ اعلا دانسته است ، بگونه ای كه نيروهای مـسـلح كـشـور اسـلامـی بـايـد همواره برتری نظامی خويش را بر ديگران حفظ كنند تا دشمنان اسلام از بيم قدرت آنها در هراس باشند.

(وَ اَعـِدُّوا لَهـُمْ مَّااسـْتـَطـَعـْتـُمْ مـِنْ قـُوَّةِ وَ مـِنْ رِّبـاطِ الْخـَيـْلِ تـُرْهـِبـُونَ بـِهِ عـَدُوَّ اللّهِ وَ عَدُوَّكُمْ...)(382)

و در بـرابـر دشـمنان هر قدر توانايی داريد، از نيرو و قدرت آماده سازيد و همچنين به اندازه كافی اسبهای ورزيده برای ميدان جهاد فراهم سازيدتا به وسيله آن دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد.

ب ـ روايات

پـيـشـوايـان مـعصوم (ع ) نيز در سخنان گهربار خويش ، نيروهای مسلح نظام اسلامی را كه با نيّت خالص در راه خدا می جنگند با تعبيرهای گوناگونی ستوده اند.

امـيـر مـؤ مـنـان صـلوات ا...عليه نيروهای مسلح را دژهای محكم و نفوذ ناپذير امت اسلامی معرفی كرده و فرموده است :

(فـَالْجـُنـُودُ بـِاِذْنِ اللّهِ، حـُصـُونُ الرَّعيَّةِ وَ زَيْنُ الْوُلاةِ وَ عِزُّ الدّينِ وَ سُبُلُ اْلاَمْنِ وَ لَيْسَ تَقُومُ الرَّعِيَّةِ اِلاّ بِهِمْ)(383)

لشـگريان به اذن خدا، سنگر ها ودژهای مردمند، زينت بخش واليان ، عزت بخش دين و مكتب ، آرام بخش راهها و(موجب ثبات كشورند) قوام و بر پايی مردم به پشتوانه ارتش است .

حضرت باقر(ع )نيز فرمود:

(اَلْخَيْرُ كُلُّهُ فِی السَّيْفِ وَ تَحْتَ السَّيْفِ وَ فی ظِلِّ السَّيْفِ)(384)

همه خيرها در شمشير، زير شمشير و در سايه شمشير است .

در آخـرت نـيـز مـجـاهـدان راه خـدا از امـتـيـازات ويـژه ای بـرخـوردارنـد. امـام صـادق از رسول اكرم (ص ) چنين نقل كرده است :

(لِلْجَنَّةِ بابٌ يُقالُ لَهُ: بابُ الُْمجاهِدينَ يَمْضُونَ اِلَيْهِ فَاِذا هُوَ مَفْتُوحٌ وَ هُمْ مُتَقَلِّدُونَ سُيُوفَهُمْ وَالْجَمْعُ فِی الْمَوْقِفِ وَ الْمَلائِكَةُ تُرَحِّبُ بِهِمْ)(385)

بهشت دری دارد به نام ( در مجاهدان ) آنها به سوی آن می روند، در حالی كه باز است و آنان شـمـشـيرهای خود را حمايل كرده اند و در موقف قيامت گردهم آمده اند و فرشتگان به آنها خوشامد می گويند.

در قانون اساسی

نـيـروهـای مـسـلح در اغـلب كشورهای جهان به همان اندازه كه در حفظ و حراست نظام سياسی نقش دارنـد، بـه هـمـان انـدازه در داخـل كشور برای دولت خطر جدی هستند، به همين جهت ، در هر يك از نـظـامـهـای سـيـاسـی جهان به تناسب معيار و مشروعيت و ارزشهای حاكم برآن جوامع ، راه حلها و تدابير قانونی پيچيده ای برای مهار قدرت و خطر آنها در نظر گرفته اند.

در جـمـهـوری اسـلامـی ايران كه مشروعيت آن از دو جنبه الهی و مردمی گرفته و ارزشهای معنوی بـيـشـتـر از ارزشهای مادی حاكم است ، اين خطر احساس نمی شود، همچنين فرماندهی نظاميان به نهادی سپرده شده كه از حد اعلای مشروعيت الهی و مردمی بر خوردار است .(386)

هـر چـنـد جـايـگـاه نـيـروهـای مـسـلح در قـانـون اسـاسـی بـه دنـبـال بـحـث قـوه مـجـريه آمده ، ليكن قوه مجريه ، حق امر و نهی به نيروهای مسلح را ندارد. در قانون اساسی فرماندهی آنها به مقام معظم رهبری واگذار شده است .

بـا تـوجـه بـه كـلی گويی و اختصار كه از خصايص قانون اساسی است در نظر گرفتن يك بـحـث جـداگـانـه بـا 9 اصـل و ازهـمـه مـهـمـتـر، سـپـردن فـرمـانـدهـی كـل نـيـروهـای مسلح به رهبری ، بيانگر اهميت بسيار زياد نيروهای مسلح از نظر قانون اساسی اسـت . به عبارت ديگر، نقش رهبری در كليه امور مملكت ، هدايتگری است و تنها در مورد نيروهای مـسـلح ضمن هدايت ، نقش اجرايی و فرماندهی نيز دارد؛ يعنی كليه نيروهای مسلح با سازمانها و اركانش بطور مستقيم با نظر رهبری انجام وظيفه می كنند.(387)

اهداف و وظايف نيروهای مسلح جمهوری اسلامی ايران

الف ـ حـفـظ اسـتـقـلال و تـمـامـيـت ارضـی كـشـور

پـاسـداری از اسـتـقلال و تماميت ارضی كشور و حفظ نظام جمهوری اسلامی از اهداف متعالی حكومت اسلامی است كـه بـه عـهـده آحـاد مـلت گـذاشـتـه شـده اسـت . بـا ايـن حـال ، قـانـون اسـاسی ايران بطور مشخص اين وظيفه را به دوش ارتش گذاشته تا براساس ضوابط مقرر انجام وظيفه كند.

(ارتـش جـمـهـوری اسـلامی ايران پاسداری از استقلال و تماميت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ايران را بر عهده دارد.)(388)

ارتـش بـرای انـجـام ايـن مـاءمـوريت مهم ، موظف است مردم را برای دفاع مسلحانه از كشور و نظام جمهوری اسلامی در چارچوب قانون خدمت وظيفه عمومی ، بسيج نمايد.(389)

سـپـاه نـيـز مـوظـف اسـت كـه در مـواقـع لزوم هـمـكـاری لازم را بـا ارتـش در جـهـت پـاسـداری از استقلال و تماميت ارضی و نظام جمهوری اسلامی بنمايد.(390)

يكی از اهداف تشكيل بسيج نيز دفاع از تماميت ارضی كشور و نظام جمهوری اسلامی ايران است ؛ از اين رو، بسيج نيز موظف است آموزشهای لازم را بدين منظور كسب كند.(391)

ب ـ نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن

هـرچـنـد سـپـاه پـاسداران انقلاب اسلامی ، جزئی از نيروهای مسلح جمهوری اسلامی ايران است ، ولی هدف تشكيلاتی آن با ارتش متفاوت است . از آنجا كه سپاه بر اساس ‍ ضرورتهای انقلاب شكل گرفت ، قانون اساسی نيز وظايفی جدا از وظايف ارتش برای آن در نظر گرفته است .

(سـپـاه پـاسـداران انـقـلاب اسـلامـی كـه در نـخـسـتـيـن روزهـای پـيـروزی ايـن انـقـلاب تـشـكـيـل شـد، بـرای ادامـه نـقـش خـود در نـگـهـبـانـی از انـقـلاب و دسـتـاوردهـای آن پابرجا می ماند....)(392)

در راستای اين اصل ، اساسنامه سپاه ماءموريتهای متنوعی را برای اين نهاد در نظر گرفته است كـه مـهمترين آنها عبارتنداز: مبارزه قانونی با عوامل خرابكار يا كسانی كه در صدد براندازی نظام هستند، مبارزه با كسانی كه با قوّه قهريه در صدد نفی حاكميت قوانين می باشند، همكاری بـا نـيـروهـای انـتـظـامـی در جهت خلع سلاح ، برقراری نظم و امنيت ، حفاظت از اماكن و شخصيتها، هـمـكـاری بـا ارتـش در جـهـت پـاسـداری از اسـتـقـلال و تـماميت ارضی كشور، همكاری با ارگان اطـلاعـاتـی كشور، همچنين برنامه ريزی ، سازماندهی و فرماندهی و ... ارتش بيست ميليونی و انجام كارهای امدادی ، توليدی ، آموزشی و جهاد سازندگی .(393)

مواد مذكور سپاه را به عنوان يك نهاد انقلابی و چند منظوره نشان می دهد تابتواند توقع جامعه در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن را عملی كند.

ج ـ ياری رساندن به مستضعفان جهان (394)

از جـمـله وظـايـف حـكـومـت اسلامی ، رها ساختن مستضعفان از زير سلطه مستكبران و ستمگران است . برای انجام چنين كاری نياز به نيروی مسلح توانمند و مجهزی است كه در صورت لزوم با جهاد آزاديبخش خود به ياری آنها در هر گوشه از جهان بشتابد. در اين باره در قانون اساسی چنين آمده است :

(جمهوی اسلامی ايران ...در عين خودداری كامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملتهای ديگر از مـبـارزه حـق طـلبـانـه مـسـتـضـعـفـيـن در بـرابـر مـسـتـكـبـريـن در هـر نـقـطـه از جـهـان حـمـايـت می كند.)(395)

درايـن راسـتـا ارتـش جـمـهـوری اسـلامـی ايـران مـوظـف اسـت ، در عـيـن اعـتـقـاد بـه اصـل عـدم تـعـرض ، مـلل جـهـان يـا مـسـتضعف غير معارض با اسلام را برای دفاع از خود، ياری كند.(396)

ويژگيهای نيروهای مسلح در نظام اسلامی

الف ـ مكتبی بودن

ويـژگـی اصلی نيروهای مسلح در نظام اسلامی مكتبی بودن آنهاست ؛ بطوری كه مقررات شرع بايستی بر همه شؤ ون و ابعاد سازمانهای نظامی حاكميت داشته باشد. نيروهای مسلح رسالت مـكـتـبـی جـهـاد در راه خـدا را بـرعـهـده داشـتـه ، پـيـروزی اصـول اخـلاقـی اسـلام و احـتـرام بـه شـخـصـيت انسانی افراد را وظيفه خود می دانند. در قانون اساسی در مورد مكتبی بودن نيروهای مسلح آمده است :

(ارتش جمهوری اسلامی ايران بايد ارتشی اسلامی باشد كه ارتش مكتبی و مردمی است و بايد افرادی شايسته را به خدمت بپذيرد كه به اهداف انقلاب اسلامی مؤ من و در راه تحقق آن فداكار باشد.)(397)

در قـانـون مـقـررات اسـتـخـدامی سپاه نيز پاسدار به فردی اطلاق می شود كه برای جهاد همه جـانـبـه در راه خـدا و نـگـهـبـانـی از انـقـلاب و دستاوردهای آن و نظام جمهوری اسلامی ايران به عضويت سپاه در آمده است .(398)

مـشـخـصـه مـكـتـبی بودن موجب آن است كه سازماندهی نيروهای مسلح از هر جهت حتی تاءمين نيروی انسانی ، ماهيت اسلامی به خود بگيرد. در اين راستا يكی از شرايط عمومی استخدام در نيروهای مـسـلح مـتـديـن بـودن بـه ديـن اسـلام بـيـان شـده و بـا تـوجـه بـه ايـن اصل ، اقليتهای مذهبی از امتياز استخدام در نيروهای مسلح محروم هستند.(399)

ب ـ اطاعت از ولايت فقيه

نيروهای مسلح اسلامی رابطه ويژه ای با ولايت فقيه دارند كه تنها در اطاعت از مقام سياسی يا نـظـامی برتر به عنوان (فرماندهی كل نيروهای مسلح خلاصه نمی شود، بلكه اطاعت از ولی فـقـيـه در زمـان غـيـبت را (واجب دينی ) تلقی كرده و رابطه قلبی و عشق به رهبر را پديد می آورد. ايـن دلبـسـتـگـی و عـشـق ، مـنـشاء بسياری از فداكاريها و جانبازيها شده ، و باعث وحدت و يكدلی در نيروهای مسلح می گردد.(400)در قانون ارتش آمده است :

(نـيـروهـای مـسـلح تـحـت فـرمـان فـرمـانـدهـی كـل بـوده و اصـل وحـدت فـرمـاندهی در تمامی رده های آن حاكم می باشد... دستورفرمانده در صورتی كه مـغـايـر بـا دسـتـورات مـسـلم شـرع ، فـرمـانـهـای فـرمـانـده كـل و ...نـبـاشـد لازم الاجـرا اسـت . پـرسـنـل نـيـروهـای مـسـلح در خـط سياسی مقام رهبری بوده و وابـسـتـگـی آنـهـا در تـشـكـّلهـای سـيـاسـی بـا تـوجـه بـه فـرمـان مقام رهبری مطلقاً ممنوع می باشد.)(401)

اين اصل از يك طرف باعث ايجاد انضباط و جلوگيری از تشتت و پراكندگی امور شده و از طرف ديـگـر بـاعـث مـی شود تا مقام رهبری نظرات خود را از طريق پيامهای عمومی به صفوف مختلف نيروهای مسلح برساند.(402)

ج ـ مردمی بودن

مردمی بودن نيروهای مسلح از مشخصاتی است كه قانون اساسی نيز بر آن تاءكيد كرده است . منظور از مردمی بودن اين است كه نيروهای مسلح همواره در كنار مردم و در جهت مصالح و آرمانهای امـت اسـلامـی بـه انـجام وظيفه بپردازند و ملت نيز از آنها جدا نيست . اين ويژگی باعث شده كه قـانـون مـقرر كند كه در زمان صلح از افراد و تجهيزات فنی نيروهای مسلح در كارهای امدادی ، آموزشی ، توليدی ، جهاد سازندگی استفاده شود.(403)

د ـ آگاهی داشتن

اهـداف و وظـايـفـی كـه در قـانـون بـرای نـيـروهای مسلح پيش بينی شده ، نيازمند داشتن آگاهی سياسی و عقيدتی و اطلاع از دانش فنی و علم روز برای نيروهای مسلح است . و بدون آن ، انجام ايـن مـامـوريتها مشكل است . برای مثال ، يكی از وظايف نيروهای مسلح ، پاسداری از نظام جمهوری اسـلامـی ايـران است . افراد نظامی بايد اين آگاهی و شناخت را داشته باشند كه نظام جمهوری اسلامی بر روی چه پايه هايی قرار گرفته تا بتوانند از آن دفاع كنند.(404)

بـه عـبـارت ديـگر، دو ويژگی ( مكتبی بودن ) و(مردمی بودن )نيروهای مسلح كه در قانون پـيـش بـيـنی شده موجب می شود كه از يك طرف اسلام ، رهبری ، مردم و جامعه را بشناسند تا از آنـهـا دفـاع كنند و از طرف ديگر ترفندهای دشمنان را بشناسند تا با آنها مقابله كنند و انجام اين وظايف بدون داشتن آگاهی كافی ميسر نيست .

ويژگيهای ديگری نيز مانند ساده زيستی ، اقتدار،انضباط، خودكفايی و ... برای نيروهای مسلح ذكر شده كه به خاطر محدوديت كتاب از توضيح آنها خودداری می شود.