موسسه صراط مبین

آيات و روايات

وظـايـف سـنـگـيـن و مـتـعـددی مـثـل دفـاع از ديـن ، جـان ، مـال ، و نـامـوس مـردم ، اسـتـقـلال سـيـاسـی كـشـور، حمايت از مظلومان و محرومان مناطق ديگر و احقاق حق الهی و برداشتن مواضع از سر راه هدايت توده های ناآگاه ، به عهده نيروهای مسلح اسلامی است .(338)

انجام اين وظايف ، نيازمند اسباب و شرايطی است كه در قرآن به بعضی از آنها اشاره شده است . يـكـی از ايـن شـرايط بالابردن سطح آگاهی و معرفت رزمندگان و تقويت انگيزه های متعالی است كه در پيروزی آنها نقش بسزايی دارد و حتی كمبود نيروی انسانی را نيز جبران می كند.

(يا اَيُّهَاالنَّبِیُّ حَرِّضِالْمُؤْمِنينَ عَلیَ الْقِتالِ اِنْ يَّكُنْ مِّنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِاَتَيْنِ وَ اِنْ يَّكُنْ مِنْكُمْ مِاَئَةٌ يَغْلِبُوا اَلْفاً مِنَ الَّذينَ كَفَرُوا بِاَنَّهُمْ قَوْمٌ لايَفْقَهُونَ)(339)

ای رسول ! مؤ منان را بر جنگ ترغيب كن كه اگر بيست نفر از شما صبور و پايدار باشيد، بر دويـسـت نـفـر از دشمنان غالب خواهيد شد و اگر صد نفر بوده ، بر دو هزار نفر كافران غلبه خواهيد كرد؛ زيرا آنها گروهی بی دانش ‍ هستند.

شـهـيـد مـطـهـری در تـفسير اين آيه می نويسد قرآن نمی خواهد بگويد كه زور بازوی مسلمانها بـيـشـتر است ، بلكه می گويد: كفار مردمی نفهم و بی بصيرت هستند و برعكس ، مؤ منين مردمی فهيم و با بصيرت هستند.(340)

هـشـيـار بـودن در بـرابـر نـقـشـه هـا و شـگـردهـای دشـمـن و نقض قراردادها و خيانتهای دشمن در مـقـابـل راسـتـی ، درسـتـی و وفای به عهد مسلمانان ، نياز به بصيرت و بينش سياسی نظامی رزمنده دارد كه بتواند بموقع تصميم لازم را بگيرد، قرآن دراين باره می فرمايد:

(وَاِمـّا تـَخـافـَنَّ مـِنْ قـَوْمٍ خـِيـانـَةً فـَانـْبـِذْ اِلَيـْهـِمْ عـَلَی سـَواءٍ اِنَّ اللّهَ لا يـُحـِبُّ الْخائِنينَ)(341)

اگـر مـی دانـی كـه گـروهـی درپـيـمـان خـيـانت می ورزند، به آنها اعلام كن كه همانند خودشان عمل خواهی كرد؛ زيرا خدا خائنان را دوست ندارد.

روايات اسلامی نيز بر آگاهی داشتن و بصيرت نيروهای مسلح مسلمان تاءكيد دارد.

حضرت علی (ع ) در باره خصوصيات رزمندگان مسلمان فرمود:

(حَمَلُوا بَصائِرَهُمْ عَلی اَسْيافِهِمْ)(342)

بصيرت آنها بر شمشيرهايشان حمل می شد (حاكم بود) .

شـمـشـيـرزدن يـك رزمـنـده بايد بابصيرت همراه باشد؛ اين بصيرت او را به مقاومت می خواند؛ يعنی حتی اگر اسير هم شد، می تواند فكرش را حفظكند و در صورت ممكن آن را ترويج كند.

بـدون شـك انـجام وظايفی كه به عهده نيروهای مسلح گذاشته شده است از يكسو نيازمند آگاهی كـامـل نـسـبـت به وظايف و از سوی ديگر نيازمند شناخت دشمن و ترفندهای اوست و كسانی در اين امـر، مـوفـق هـسـتـنـد كـه آگـاهـی سـيـاسـی داشـتـه بـاشـنـد، انـحـرافـهـا را بـشـنـاسـنـد و عـلل حادثه ها را بدانند و... در غير اين صورت ، نه تنها نمی توانند وظيفه خود را انجام دهند، بلكه فلسفه وجودی خويش را از دست می دهند.

بينش سياسی در سخنان امام ـ ره ـ و مقام معظم رهبری

دفـاع از مـرز وبـوم دارالاسلام بر همه مسلمانان واجب است و نوك اين پيكان متوجه نيروهای مسلح مـی باشد. امام خمينی ـ ره ـ در وصيتنامه الهی ـ سياسی خود از نيروهای مسلح به عنوان بازوان قـوی نـظـام يـاد مـی كـنـد كـه بايد مظهر شوكت ، ملت و دولت باشند و انجام اين وظايف نيازمند آگاهی نيروهای مسلح از مسائل سياسی است .

امام امت ـ ره ـ در وصيتنامه الهی ـ سياسی خود دراين رابطه می فرمايد:

(... بـيدار باشيد و هوشيار كه بازيگران سياسی و سياستمداران حرفه ای غرب و شرق زده و دسـتـهـای مـرمـوز جـنـايتكاران پشت پرده ، لبه تيز سلاح خيانت و جنايت كارشان از هر سو و بـيـشـتـر از هـر گروه متوجه شماست . و از شما عزيزان كه با جانفشانی خود انقلاب را پيروز نـمـوديـد و اسـلام را زنـده كـرديـد، بـهـره گـيـری كـرده و جـمـهـوری اسـلامـی را براندازند.)(343)

از سـخنان امام (ره ) مشخص می شود كه در صورت عدم آگاهی نيروهای مسلح ، غرب و شرق به وسـيـله خـود آنها نظام را برمی اندازد. بنابراين ، بينش سياسی لازمه كارنيروی نظامی است ، چـرا كـه نـيـروی نظامی با اعتقاد می جنگد. از اين رو بايد موضعگيريهای دشمنان را بشناسد و با آگاهی بجنگد.(344)

تاءكيد حضرت امام (ره ) برعدم تحزب در نيروهای مسلح به معنای نداشتن بينش سياسی نيست ؛ چـرا كـه ، نـداشـتـن درك سـيـاسـی خـطـراتـی بـمـراتـب بـيـشـتـر از خـطـرات تـحـزب بـه دنبال دارد. امام (ره ) بينش سياسی را لازم دانسته ، موضعگيری سياسی را ممنوع می دانستند. به همين جهت در پيامی می فرمايد:

( قـوای مـسـلح از هـر قـشـری كـه هـسـتند، بايد دارای ديد سياسی باشند و هرگز كوركورانه عمل نكنند. )(345)

مـقـام معظم رهبری نيز برآگاه بودن نيروهای مسلح تاءكيد دارند. ايشان در پيامهای مختلف نسبت به بر خورداری ارتش و سپاه از شمّ سياسی تاكيد كرده و در اين مورد فرموده است :

(سـپـاه بـايـد روشـن بـيـن باشد. بايد شمّ سياسی داشته باشد. بايد از زمان و مكان آگاهی داشته باشد و الاّ اشتباه خواهد كرد و سرش كلاه خواهد رفت .)(346)

(عـنـاصـر سـپاه بايد به اقتضای وظيفه ای كه برای آنان تعريف شده دارای درك ، تشخيص و شم سياسی بار آيند و...+.)+(347)

معظم له فهم و درك سياسی را ب )رای همه مسلمانان و از جمله نيروهای نظامی لازم دانسته و در پيامهای مكرر به اين مطلب اشاره كرده است :

(مـا در شـاءن يـك مـسـلمـان نمی دانيم كه مسائل سياسی را درك نكند چه برسد به يك انقلابی مـجـاهـد مـسـلمـان ، بـايـد هـمـه بـفـهمند كه چرا ما با امريكا مبارزه می كنيم و قدرت درك و فهم و تحليل مسائل سياسی را همه داشته باشيم .)(348)

از فـرمـايـشـات امـام (ره ) و مـقـام مـعـظـم رهـبـری چنين برمی آيد كه به همان مقدار كه دخالت در معارضات و جناح بنديهای سياسی برای نيروهای مسلح خطرناك است ، به همان مقدار نيز داشتن آگاهی سياسی و حضور سياسی در صحنه انقلاب لازم است .

ضرورت آگاهی نيروهای مسلح از لحاظ عملی

نقش آگاهی سياسی به دليل وظايف مشخص و محدود قوای مسلح ، سياستمداران و حاكمان كشورها اجـازه نمی دهند كه نيروهای نظامی دارای آگاهی سياسی باشند، چرا كه اين آگاهی برای آنها مـشـكـل آفـريـن اسـت . امّا چون برای نيروهای مسلح در نظام جمهوری اسلامی ماءموريتهای متنوع و زيـادی پـيـش بـينی شده كه انجام آنها بدون آگاهی سياسی غير ممكن است ، بنابراين نيروهای نظامی بايد وظايف و ماءموريتهای محوله را بشناسند تا بتوانند از عهده آنها بخوبی برآيند.

يـكـی از مـاءموريتهای نيروهای مسلح در نظام جمهوری اسلامی ، حفظ و دفاع از انقلاب اسلامی و دسـتـاوردهـای آن اسـت . لازمـه ايـنـكـه انـسـان بـتـوانـد وظـيـفـه خـود را در قـبـال چيزی كه ماءمور دفاع و حراست از آن است ، بخوبی انجام دهد، شناخت آن چيز است . در اين بـاره نـيـز ضـروری اسـت كـه نـيـروهـای مـسـلح ، انـقـلاب اسـلامـی وآفـات آن را بـطـور كامل شناخته ونسبت به وظايف خود آگاهی كامل داشته باشند.

نيروهای مسلح از نظر سياسی بايد به موقعيت حساس جغرافيايی جهموری اسلامی آگاه بوده ، بـه امـنـيـت مـنطقه و نقش ايران به عنوان ام القرای اسلام توجّه داشته باشند و دشمنان اسلام و ايران را بشناسند تا بتوانند با آنها مقابله كنند.

قـوای نـظـامـی بـايـد سـازمـانـهـای اطـلاعـاتـی دشمنان را بشناسند و با توجه به شگردهای سـازمـانـهـای اطـلاعاتی و شركت آنها در تحولات و حوادث و آشوبهای سياسی بزرگ و كوچك جـهـان و دامـهـايی كه اين سازمانها به شكلهای گوناگون برای نظام اسلامی ما می گسترانند آگاه شوند.

نـيـروهـای مـسـلح بـايـد نـسـبـت بـه قـانـون اسـاسـی و اسـاسـنـامـه هـای مربوط به آن آگاهی كامل داشته باشند. برای مثال ، سپاه علاوه بر مسؤ وليتهای مشترك خود با ارتش ، وظيفه آموزش و سـازمـانـدهـی ارتـش بـيـسـت مـيـليـونـی را بـه عـهـده دارد. بـه هـمـيـن دليـل ، نـيـرويی كه با ميليونها جوان سرو كار دارد، نمی تواند از آگاهی سياسی بی بهره باشد. البته اين اصل نبايد فراموش شود كه داشتن بصيرت و آگاهی سياسی نيروهای مسلح بايد همواره در راستای فرامين رهبری و مصالح نظام باشد.

آثار ناهنجار نا آگاهی سياسی نيروهای مسلح

الف ـ در زمان حضرت علی (ع )

از رهـبـر صـحيح و فداكاری حضرت علی (ع ) انتظاری جز پيروزی سپاه اسلام و نابودی درخت نفاق نمی رفت و ليكن به خاطر سرپيچی از دستورهای ايشان و خودسری سپاهيان آن حضرت ، نـتـايـج وخـيـمـی مـتـوجـه اسـلام و مـسـلمـانـان شد. اين نتايج ناگوار، گويای اين حقيقت است كه عامل اصلی انحراف ، ضعف آگاهی و عدم بينش سياسی آنها بوده است .

جـنـگ صـفـيـن نـمـونـه ای از سـاده لوحـی و بـی اطـلاعـی نـيـروهـای نـظـامـی اسـت . بـراثـر جـهـل سـپـاه شـام بـود كـه مـعـاويـه تـوانـست دهها هزار نفر را تحت عنوان سپاه اسلام به جنگ با حـضـرت عـلی (ع ) وادارد و از طـرف ديـگـر نـداشـتـن آگـاهـی و تـحـليـل سـيـاسـی اصـحـاب حضرت علی (ع ) وفقدان تبعيت لازم از آن حضرت بود كه ضايعه جـبـران نـاپـذيـری را به اسلام وارد ساخت . آنها حتی دشمن شناس نيز نبودند ، بطوری كه در لحـظـات پيروزی ، نيرنگ معاويه مبنی بر (سر نيزه كردن قرآن ) كارگر افتاد و اصرار آن حـضـرت بـرای ادامـه جـنـگ بـه جايی نرسيد و سرانجام كار به حكميت انجاميد و سرنوشت ملت اسلام با اين توطئه دگرگون شد.

پـيـدايـش خـوارج (349) و آغـاز جنگ نهروان از سوی آنها، نمونه ديگری از ناآگاهی و جمود فكری نيروهای مسلح در زمان امام بود. جهل و نادانی بيش از حدّ آنها باعث شد تا امنيت جامعه را بـه خـطـر انـدازنـد. و در نهايت ، با قيام مسلحانه عليه امام (ع ) آن حضرت را مجبور كنند كه سـپـاه آمـاده جـنگ با معاويه را به جنگ با آنها گسيل دارد. هر چند خوارج بر اثر اين جنگ ، شكست سـخـتـی خـوردنـد، ولی بـروز چـند دستگی و اختلاف در بين مسلمانان و بدبينی نسبت به امام و افـزايش روح تمرد و عصيان در ارتش اسلام از عواقب جنگ نهروان بود بگونه ای كه امام ديگر نـتـوانـسـت آنـهـا را بـرای جـنگ آماده كند، و شهادت آن بزرگوار به دست خوارج آغازی بود بر پايان حكومت عدل اسلامی .(350)

اگـر خـوارج اهـل تـحـليـل بـودنـد و مـعـيـاری بـرای سـنـجـش حـق و بـاطـل داشـتـنـد و عـلل و عـوامـل حوادث را پيگيری می كردند هرگز كار به جنگ كشيده نمی شد. ناآگاهی آنها باعث شد كه حكومت اسلامی به دست خاندان بنی اميه بيفتد.

ب ـ در زمان امام حسن (ع )

نـداشـتـن آگـاهی همراه با كج فهمی سپاه امام مجتبی (ع ) باعث تفرقه و سستی و در نتيجه بی وفـايـی آنـهـا نـسـبـت بـه امـام خـود شـد. كـار بـه آنـجـا كـشـيـد كـه بـا فـريـب معاويه و و عده مـال و ثـروت ، فـرمـانـده سـپـاه امـام بـا هزاران نفر از لشگر به معاويه پيوستند. سپاهيان آن حـضرت خيمه ايشان را غارت كرده ، امام را مجروح كردند و حتی نسبت كفر به ايشان دادند و به مـعـاويـه قـول دادنـد كـه امـام را تـحـويـل او دهـنـد و سـرانـجـام امـام را مـجـبـور بـه صـلح كردند.(351)

ايـن حـوادث تـلخ نشان دهنده اين است كه اگر بصيرت بر شمشيرهای آنها حاكم بودو به فكر آيـنـده بودند، اين چنين آلت دست معاويه قرار نمی گرفتند و سرنوشت جامعه اسلامی را برای قرنها تباه نمی كردند.

در تاريخ معاصر

نـيـروهـای مـسـلح در كـليـه كـشـورهـای جـهـان اعـم از صـنـعـتـی و در حـال تـوسـعـه بـه صـورت مـسـتـقـيـم يـا غـيـر مـسـتـقـيـم وارد عـرصه سياست می شوند. با اين حـال ، در كـشـورهـايـی كـه با نظام استبدادی اداره می شود نقش نيروهای مسلح در سياست بسيار بيشتر است ، بطوری كه در بعضی مواقع اين نيروها به مهمترين نهاد سياسی تصميم گيرنده تبديل می شوند.

حـاكـميت نظاميان و كودتاهای پی درپی آنان در كشورهای امريكای لاتين و فساد و تباهی كه از پـيـاده كـردن سـيـاسـتـهـای امـريـكا در اين كشورها بوجود آمده ، نتيجه عدم آگاهی نظاميان است . سياست امريكا در مورد اين كشورها چنين است :

امـريـكـا بـرای حـفـظ حكومتها از سرنگونی ، به كشورهای امريكای لاتين كمك نظامی می دهد تا ارتـشهای آنها تمامی كسانی را كه با سياست امريكا موافق نيستند، تخت آزار وتعقيب قرار دهند. كمكهای نظامی امريكا به خاطر اين است كه از منافع و سياست اين كشور در آن منطقه دفاع كرده و مـواد خـام اسـتـراتـژيـك امـريـكا تاءمين شود. در مقابل اين كمكها امريكا حق دارد به اين كشورها دسـتور دهد كه با كدام كشور و چگونه داد و ستد داشته باشند. همچنين نيروهای نظامی حق دارند هر لحظه قانون اساسی را زير پاگذاشته و آزاديها را محدود كنند وخود قدرت سياسی را به دست گيرند.(352)

نـمـونه ديگری از فقدان بينش سياسی نيروهای مسلح در تاريخ معاصر، ارتش عراق است . اين ارتش در يكی دو دهه گذشته ، دو جنگ خانمان سوز را عليه همسايگان خود به راه انداخت . نتيجه ايـن جـنگها علاوه بر ويرانی كشورهای همسايه ، ضربه بسيار شديد مردم عراق بود در حالی كـه اگـر كمی آگاهی و تحليل سياسی در نيروهای نظامی عراق بود اينگونه آلت دست صدام واقع نمی شدند و كشورشان را با دست خود به ورطه نابودی نمی كشاندند.

بـنـابـرايـن ، نيروهای مسلح بايد از آگاهی و هوشياری بيشتری برخوردار باشند، در غير اين صورت سلاح آنها باعث تحريك كشورها و تسلط بيگانگان بر منافع حياتی آنها خواهد شد.