مقدمه
«حقوق و وظايف متقابل شهروندان و دولتمردان» در نظام سياسی اسلام، جايگاهی خطير و اهميّتی فراوان دارد. بهترين گواه اين مدّعا، اهتمام رسول مكرّم اسلام(ص) و اميرمؤمنان علی(ع) به اين مقوله در نامه ها و سخنرانی ها برای آگاه كردن مردم و دولتمردان از حقوق و وظايف شان است.
هر چند بر اثر تحوّلاتی كه در نظام ها و مكتب های سياسی غرب در سده های اخير رخ داده و حقوق شهروندان و وظايف دولتمردان، ظاهراً، اهميّت و ارزش پيدا كرده، امّا در مكتب اسلام، تأكيد بر آن، سابقه ای به درازای تاريخ اسلام دارد. البته، به حاشيه راندن تفكّر شيعی و انزوای رهبران آن، موجب غربت و انزوای اين مباحث در طول تاريخ شده است.
امروز، به بركت انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی به رهبری حضرت امام خمينی(ره)تحقيق و پژوهش در مقولاتی از اين قبيل، ضروری به نظر می رسد.
اين اثر، تلاشی مختصر در اين باره است. با اين توضيح كه نويسنده، به اين رهنمود رهبر فرزانه انقلاب، ايمان دارد كه امروزه پژوهش در اين عرصه بايد با «پيش فرض حقانيت نظام اسلامی» انجام گيرد نه «پيش فرض تفكرات رايج غرب».
تبيين حقوق و وظايف شهروندان و دولتمردان در جامعه اسلامی، از يك سو، برجستگی های اين مكتب الهی - سياسی را در مقايسه با مكاتب بشری نشان می دهد و ازسوی ديگر، زمينه آشنايی هر چه بيش تر مردم و مسؤولان را با حقوق و وظايف شان فراهم می سازد.
اين اثر، علاوه بر مقدمه و خاتمه، در دو دفتر تنظيم شده است: دفتر نخست، عهده دار تبيين حقوق و وظايف شهروندان است.
و دفتر دوم، به تشريح حقوق و وظايف دولتمردان می پردازد.
از آن جا كه در نظام سياسی اسلام، حقوق شهروندان، بيش از حقوق دولتمردان است و طبعاً وظايف دولتمردان، سنگين تر از وظايف شهروندان، از اين رو بحث را از حقوق شهروندان آغاز كرديم.
كوشش نويسنده، بر اين است كه در هر فصلی، بر آثار و تأليفات دانش مندان و نويسندگان معاصر نيز نظری بيفكند و بحث را ناظر بر سؤالات و شبهات موجود دنبال كند. بديهی است كه اين پژوهش، تنها، درامدی به اين مبحث مهم حقوقی و سياسی است.
بر خود فرض می دانم از راهنمايی های حضرت آيةاللَّه امينی (رياست محترم دبيرخانه مجلس خبرگان رهبری) و محقّقان گرامی كه با مطالعه و نقد اين اثر، كاستی های آن را رفع و بر غنای آن افزودند و نيز از همكاری و مساعدت مركز تحقيقات علمی دبيرخانه مجلس خبرگان، تشكّر كنم.
اين كتاب را به ارواح طيّبه شهيدان گلگون كفنی كه زمينه حاكميّت اسلام را در اين سرزمين فراهم ساختند، تقديم می كنم. والسلام.
سيّد جواد ورعی
رمضان 1421 - آذر 1379
