رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای، در دیدار هیأت علمی کنگره (امام خمینی و اندیشه حکومت) با ایشان، بیانات مبسوطی ایراد فرمودند. آنچه می خوانید متن کامل سخنان معظم له است که توسط آیت الله معرفت، دبیر کنگره در جلسه افتتاحیه خوانده شد.
بسم الله الرحمن الرحیم
…انتخاب عنوان (اندیشه حکومت اسلامی) برای این کنگره، هم مهم و هم حساس است، چون بیت الغزل کار امام همین مسئله حکومت اسلامی است. اگر
ایشان این انقلاب را با همه خصوصیاتش بدون شعارِ حکومت و با عنوان اصلاحات و یا شبیه کارهایی که در عدالتخانه و تشکیلات مشروطیت شد به راه می انداختند، کار ایشان در آن صورت یک دهم کارِ حالا هم اهمیت نداشت; یعنی باز هم آن خاندان می رفتند و یک جناح و جریانی از متدینین روی کار می آمدند ولی آن کار چیزی بود و این کار چیز دیگری است.
اهمیت کار امام این است که مسئله حاکمیت اسلام را مطرح کردند. حکومت اسلامی به معنای حکومت مسلمین نیست، به معنای حکومت اسلام است. اگر فقط حکومت مسلمین باشد حداکثرش این است که یک مسلمانی در رأس کار قرار می گیرد و رفتار شخصی او خوب خواهد بود و احیاناً نمی گذارد در ظواهر جامعه فسق و فجوری انجام بشود، اما نظام کشور و اداره زندگی براساس اسلام نخواهد بود.
آن جا سلایق، فرهنگ ها، عادات و کج فهمی های گوناگون تأثیر می گذارند. ولی چیزی که جامعه اسلامی را مصونیت می بخشد حکومت اسلامی به معنای حاکمیت اسلام است و هنر بزرگ امام این بود که حاکمیت اسلام را مطرح کردند.
ساختار خاص ایشان هم برای حاکمیت اسلام، ولایت فقیه بود که مبنای بسیار مستحکمی دارد. مسئله ولایت فقیه ـ گرچه در توسعه و تضییق آن تفاوتی بین علما وجود دارد ـ اما جزء واضحات فقه اسلام است و اگر از قدیم الایام کسانی آن را مطرح نکردند یا با سردی برخورد نمودند، به خاطر این بوده است که فکر کردند چیزی را که عملی و شدنی نیست چرا مطرح کنند، والاّ هیچ کس از فقها نیست که حاکمیت غیر حکم اسلامی را قبول داشته باشد و این را در ابواب مختلف فقهی می توان مشاهده کرد و جزء مسلمات است. تعبیرات مرحوم صاحب جواهر راجع به ولایت فقیه نشان می دهد که از نظر او نیز جزء واضحات است. تعبیرات ایشان نه تنها در باب ولایت بر صغار بلکه در باب
جهاد و ابواب مهم فقه نشان می دهد که دائره ولایت را با همان توسعه جزء واضحات فقه اسلامی می داند. و فقهایی نظیر مرحوم نراقی هم به این مسئله تصریح کردند که ما فعلاً آن ها را مطرح نمی کنیم و آن هایی را که بحث نکردند عرض می کنیم. غرض این است که ولایت فقیه پایه محکمی دارد و امام این فکر را مطرح کردند.
من از آقایان کنگره، به خصوص شما فضلای جوان که فکر فعال، پویا و زنده ای دارید، خواهش می کنم با توجه به نکته ای که بعداً خواهم گفت ـ و آن قضیه را ظریف تر و حساس تر می کند ـ توجه کنیدکه حکومت اسلامی که امام گفته است و شما می خواهید آن را تثبیت، تسجیل و تبیین کنید، به صورت ناخودآگاه به حکومت غیر اسلامی تبدیل نشود و آن چیزی که در این چالش های فکری بین ما و مخالفین مان در سطح دنیا مطرح است همین نکته است.
آن ها با کسی که اسم مسلمان داشته باشد و در جایی حکومت کند مخالفت نمی کنند، آن چه برای آنان مهم است، این است که دین متولی اداره جامعه بشود و حرف جدیدی در دنیا مطرح گردد، لذا باید به این نکته توجه کنید که حکومت اسلامی و ولایت فقیه که با ابتکار امام در دنیا مطرح گردید، همان حکومت اسلامی به معنای حاکمیت اسلام، دین و شریعت است و این معنا باید خوب فهمیده شود.
ممکن است فقها و فضلای ما تلاش کنند شریعت را از ضعف ها و کمبودهایی که در فقه ما وجود دارد پالایش کنند. این بحث دیگری است. اما آن چه بایستی مطرح باشد و نظر امام قطعاً این بوده این است که گستره فضای جامعه با شریعت، فقه، احکام وعمل اسلامی پر شود، غیر از این را ایشان درهیچ موردی قبول نمی کردند و قبول نداشتند.
من یک وقتی درباره قضیه مهمی ـ راجع به ولایت فقیه و امثال آن ـ با ایشان صحبت می کردم و گفتم قبل از انقلاب با بعضی از فضلا و دوستان بحث می کردیم بعضی از آن ها می گفتند اسلام یک شیوه خاص در باب اقتصاد ندارد. هر شیوه ای که بتواند آرمان های اسلامی ـ مثلاً عدالت ـ را تأمین کند، شیوه ای اسلامی است. عقیده ما این بود که اسلام خطوطی معین کرده و شیوه ای بنا نهاده و چارچوبی برای اقتصاد اسلامی درست کرده که باید تبعیت شود. ایشان گفتند: (همین درست است.)
البته من نمی خواهم به این مطلب استناد کنم که این درست است. می خواهم استناد کنم که نظر امام این بود و ایشان به کم تر از این قانع نمی شدند.
درجاهایی هم که بحث احکام ثانوی بود آن را به عنوان یک حکم اسلامی و فقهی مطرح می کردند و تا آخر هم همین جور بود.
در مسئله غنا ـ موسیقی ـ که ایشان حرف جدیدی مطرح کردند، مبنای فقهی ایشان همین بود. البته آن چه در کتاب مکاسب گفتند با این مطلب از جهاتی تفاوت دارد، اما این را براساس مبنای فقهی مطرح می کردند و به مصلحت و پسند دنیا هم کاری نداشتند.
باید نظر امام تبیین شود. البته ممکن است کسی با این نظر در جزئیات و یا کلیات موافقت نداشته باشد لکن نظر امام نباید تحریف شود. شما بسیار مراقبت کنید که نظر امام همان گونه که در کلمات، کتاب ها، حرف ها و منش ایشان معلوم است مطرح گردد و این به نظر من یک مسئولیت تاریخی و امانتی بر دوش شما است.
نکته دیگر این است که اساس حکومت اسلامی یک مطلب بدیع در دنیا بود و یک نو آوری در انقلاب ایجاد کرد و شباهتی به نظائر خود نداشت و در قانون اساسی به عنوان یک مسئله کاملاً جدید تثبیت شد و معنایش این است که در رأس حکومت شخصی قرار بگیرد که می دانیم تخلف نخواهد کرد و اگر تخلف کرد شایسته این مقام نیست و این نکته جدیدی در مبنای حکومت است و بسیاری از گرفتاری حکومت ها از بی توجهی به این مطلب ناشی می شود.
البته جنجال کردند و گفتند این یک فکر قدیمی و ارتجاعی است درحالی که در همان زمان پیروزی انقلاب چندین حکومت کودتایی در دنیا وجود داشت که یک افسر باچکمه و تفنگ حکومت را به دست گرفته بود و همه آن ها مقبول و به رسمیت شناخته شده بودند ولی باحکومت اسلامی و با امام و با این حرکت عظیم مخالف بودند و علت آن این بود که حرف نوی در دنیا زده می شد که قدرت هماوردی با معیارها و فرهنگ سیاسی رایج دنیا را داشت و توان او از توان مارکسیسم و حکومت کمونیستی در اول کار بیش تر بود. البته بعداً به خاطر تبلیغات و کارهایی که کردند و جاذبه هایی که نشان دادند، یک اوجی گرفت لیکن در آغاز کار بلا شک توان و اقتدار حکومت اسلامی بیش تر از آن ها بود و همه کشورهایی که مسلمانان در بین آن ها زندگی می کردند احساس هویت و شخصیت و طوع و رغبت نسبت به آن نمودند.
شما آقایان به این نکته هم توجه دارید که امروز مهم ترین چیزی که در مراکز قدرت سیاسی دنیا برای بلند مدت مطرح است، سلطه فرهنگی است. البته ممکن است هدف اصلی فرهنگ نباشد ولی آن چیزی که در بلند مدت به مراکز سلطه جهانی اقتدار حقیقی و تضمین شده می بخشد، سلطه فرهنگی است که اگر بر کشوری تسلط فرهنگی پیدا کند، نظام سلطه جهانی آسوده خاطر خواهد شد. و در بین مسائل فرهنگی از نظر آنان، فرهنگ سیاسی در درجه اول از اهمیت قرار دارد و به همین جهت، به ترویج لیبرالیسم و دموکراسی غربی اهمیت زیادی می دهند.
اینک می خواهم توجه شما را به این نکته جلب کنم که نظام وانقلاب حرف نوی زد و آن حکومت اسلامی بود ولی این حرف همیشه نو نمی ماند. ممکن است از اول نقص هایی داشته باشد و یا بعداً دچار نقص ها و کج فهمی هایی بشود لذا باید فکرهای صحیح و قوی به طور دائم کار کنند که آن را در جهت خودش تکمیل کنند و بدون این که به پایه آن ضربه ای بزنند و اساس آن را نفی کنند، نواقص آن را بر طرف نمایند و این نیاز به نو آوری دارد. منتها آن چیزی که قبلاً اشاره کردم، که ظرافت کار شما را مضاعف می کند، این است که باید توجه کرد که در این نو آوری ها تلقین پذیری از فرهنگ بیگانه ـ همان فرهنگی که در صدد سلطه است ـ نقش نداشته باشد.
امروز برای جهان گیر شدن فرهنگ غربی خرج هایی می شود و با دروغ، تبلیغات، فیلم و روش های گوناگون چیزهایی را که حقیقت نیست یا بزرگ نمایی و زیبانمایی و ظاهر سازی به عنوان حقیقت منعکس می کنند تا افکار راجذب نمایند. ما باید توجه کنیم که تأثیر پذیری از این القائات نداشته باشیم.
در اول انقلاب کلمه دموکراسی و دموکراتیک در زبان ها رایج بود و قبل از بازگشت امام گاهی (جمهوری دموکراتیک اسلامی) گفته می شد. مرحوم حاج احمد آقا پیغام آورد که امام می گویند این کلمه دموکراتیک را نگویید و همان جمهوری اسلامی کافی است.
شاید بعضی ها تعجب می کردند که کلمه دموکراتیک این قدر حساسیت لازم ندارد ولی این حساسیت درست و بجا بود، زیرا کلمه و واژه بیگانه یک بار فرهنگی با خود به همراه می آورد و نشان دهنده نوعی احساس است که به تدریج درانسان تقویت خواهد شد.
نباید گرته برداری از فرهنگ غربی، دموکراسی غربی و لیبرالیسم در تبیین مبانی حکومت اسلامی راه پیدا کند. ممکن است در باطن و در ذات ولایت فقیه چیزهایی از این قبیل وجود داشته باشد که در این صورت باید آن را کشف و تنقیح کنیم ولی نباید چیزی از بیرون القا و تحمیل شود. به سیره خلافت اسلامی وحکومت اسلامی در صدر اسلام و زندگی پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) نگاه کنیم وآن را بفهمیم و براساس بخش های قابل قبول آن کار و تأکید کنیم و روز به روز تنقیح نماییم.
خوشبختانه امروز یک طبقه از جوانان فاضل در قم پیدا شده اند که پیرامون این مسائل فکر می کنند ولی باید مراقب آفت ها باشند. نبایدخلوص و بی شائبگی این فکر تازه و نو از بین برود. فریب نخوریم که تصور کنیم خودمان فکر می کنیم در حالی که در واقع این فکر خودمان نباشد و فکر بیگانه ای باشد که در ذهن، دل و معلومات ما در فعل و انفعال است و چیزی را بیرون می دهد. باید مراقب این آفت باشیم.
بر مبانی، مدارک و منابع اسلامی تکیه بشود و این فکر تکمیل گردد و بالندگی پیدا کند و به زبان های مختلف بیان شود. امروز شبهاتی مطرح می شود که در محیط و عالم طلبگی به راحتی قابل حل و بر طرف شدن است. منتها چون با زبان و اصطلاحات روشنفکری بیان و مطرح می شود بعضی تصور می کنند شبهه مهمی است و ممکن است در ذهن افرادی اثر بگذارد این موارد را باید با زبان، منطق و روحیه قوی پاسخ داد. روحیه قوی داشتن اهمیت زیادی دارد. مبادا در برابر این تهاجمات و حرفهایی که زده می شود، ضعف روحیه پیدا کنید.
ما هنوز در اول راه قرار داریم. کارهای فراوان، گام های بلند و اقدامات عظیمی در انتظار ما است. امروز دنیای اسلام احتیاج به رهبری دارد و بر عهده این ملت به عنوان شهید و الگو برای همگان است (لتکونوا شهداء علی الناس).
شهید یعنی نمونه و الگو، و برای هدایت ملت ها باید ملتی نمونه، الگو و پیشتاز باشد. قضیه جنگ خیلی ها را منقلب کرد. این جوان های ما، این فداکاری ها و ایستادگی ها در جنگ و در میدان سیاست و مرعوب نشدن در مقابل تشرهای استکبارو امریکا چیز کمی نیست.
امروز نظام جمهوری اسلامی در مقابل مقتدرترین قدرت مادی دنیا ایستاده است. البته به دنبال جنگ آوری و معارضه نیست بلکه بر نقطه قوت خود یعنی ایمان، اعتقاد، و همراهی مردم با حکومت تکیه می کند هرچند دشمنان می خواهند که ما بر نقطه ضعف یعنی نیروی مادی و سلاح تکیه کنیم.
ما بر نقطه قوت اساسی نظام جمهوری اسلامی تکیه می کنیم و در این میدان عقب نیستیم. ما توانسته ایم مقاومت کنیم و بعد از این هم بحمداللّه خواهیم توانست. و در این صورت است که ملت ما الگویی برای ملت ها خواهد شد و تماشاگران این راه را خواهند دید و افرادی جرأت می کنند و قدم در این راه می گذارند. ممکن است کسانی هم جرأت نکنند و قدم نگذارند اما این مسئله مهم است که راهی ترسیم شده است.
با توجه به این آینده و انتظارات تاریخی و جهانی ما هنوز خیلی کار داریم. نظام و انقلاب اسلامی کارهای بزرگی در پیش رو دارند. و این شماها هستید که باید این کارها را انجام بدهید.
شما جوانان و نسل جدید روحانی ان شاء اللّه با تکیه بر کتاب و سنت و فکر صحیح اسلامی و استقلال روحیه و بلند نظری و آلوده نشدن به این چیزهای کوچک و حقیر و مسائل مادی، سیاسی، رفیق بازی و مسائل بی ارزش ـ که متأسفانه دست و پای افرادی را گرفته است ـ مواظب باشید خودتان را دچار این مسائل نکنید. امثال شما می توانند برای آینده خیلی مفید واقع شوند و این بارها به دوش شما است.
ان شاء اللّه خداوند توفیق خواهد داد و مشمول ادعیه حضرت بقیة اللّه ـ ارواحنا فداه ـ باشید و توفیق مجاهدت هر چه بیش تر در این راه را پیدا کنید و ما نتایج مثبت کارهای شما را خواهیم دید.
