شماره سی ام : آسیب شناسی مکانیسم پاسخگویی به شبهات
دین، بخش جدائی‌ناپذیر انسان ایرانی و مهم‌ترین سرمایه جامعه ایرانی تلقی می‌شود که در برهه‌های مختلف تاریخی علاوه بر ثبات‌بخشی، موجب پویایی گروه‌های اجتماعی شده است. نگاهی به تحولات روی‌داده در دهه‌های گذشته مؤید نقش مؤثر دین در گذار جامعه از بحران‌ها و چالش‌های داخلی و منطقه‌ای است. شرط بقای هر نظامی، قابلیت انطباق‌پذیری و بازسازی خود با اقتضائات عصری و مکانی است. دین (به‌طور عام دین و به‌طور خاص اسلام) برای حفظ یا توسعه خود علاوه بر پوشش نیازها و مطالبات جامعه بشری، باید بتواند چالش‌های جدید را تبیین کند و به شبهات جدید پاسخ دهد؛ چراکه با توجه به ویژگی‌های ماهیتی خود –به عنوان خصلت تمایزبخش- با دیگر ساحات اجتماعی -که تحت عنوان ظرف یا محیط عمل می‌کنند- در ارتباط است؛ بنابراین همه ادیان، مجموعه‌ای نظام‌مند با عنوان «پاسخگویی به شبهات دینی» دارند که برای تأمین نیاز مذکور عمل می‌کنند. بدیهی است میزان کارآمدی این زیرنظام، به بقا یا توسعه دین منجر شده و امروزه کارنامه دین نه به واسطه ظرفیت‌های درونی و اولیه آن بلکه به کارنامه این زیرنظام گره خورده است؛ به این معنا که کارنامه دین به عملکرد زیرنظامِ پاسخگویی به شبهات دینی بسته شده است.
علاوه بر چنین وضعیتی (انطباق‌پذیری و پاسخگویی به نیازهای جدید) که همه ادیان در آن شریک هستند، اسلام و جهان تشیع در وضعیت منحصربه‌فردی نیز گرفتار شده است. وقوع انقلاب اسلامی و پیکربندی نظام سیاسی و اجتماعی بر مبنای آن در پیدایی وضعیت مذکور اثرگذار بوده که به کنش و واکنش‌های منطقه‌ای و جهانی منجر شده است. هجمه فلسفه‌های جدید به تفکر دینی، نهادهای دینی و مراجع دینی در راستای چنین وضعیتی قابل تبیین است. از این لحاظ شایسته است نظام شیعی در جامعه ایرانی برای افزایش کارآمدی و مقابله با چنین هجمه‌هایی به‌طور مداوم در پی بازسازی و رفع شبهات باشد.
گزارش حاضر با درک چنین اهمیتی سعی دارد نقطه شروعی برای مطالعه جدی آسیب‌ها و اختلال‌ها در مسیر پاسخگویی به شبهات دینی باشد. این شماره افق مکث در پاسخ به این پرسش که «مهم‌ترین آسیب‌ها و اختلالات سامانه پاسخگویی به شبهات چیست و راهبردهای برون‌رفت از آن کدام است؟» راهبردها و راهکارهایی را در این باره پیشنهاد می‌کند. افق مکث از پاسخ به این پرسش اهداف ذیل را دنبال می‌کند:
-بررسی علل اختلال در فرایند پاسخگویی به شبهات دینی؛
-بررسی پیامدهای تداوم وضعیت اختلال در فرایند پاسخگویی به شبهات دینی؛
-ارائه راهبردها و راهکارهای تقلیل اختلالات مربوط به فرایند پاسخگویی به شبهات دینی.
افق مکث برای دست‌یابی به این اهداف، در گام اول ابعاد مسئله را مطالعه کرده و سپس در گام دوم با رجوع به اسناد و پژوهش‌های صورت‌گرفته، داده‌های اولیه در این خصوص جمع‌آوری و تحلیل شد. در گام سوم، مطابق با اهداف پژوهش، مصاحبه‌نامه‌ای تنظیم و دیدگاه و نظرات 15 نخبه حوزوی و دانشگاهی جمع‌آوری شد. در گام چهارم کارشناسان افق مکث، داده‌های جمع‌آوری‌شده را تحلیل و به‌صورت خانه اولیه بخش راهبردپردازی آماده می‌کنند. امید داریم راهبردها و راهکارهای ارائه‌شده موردتوجه سازمان‌های ذی‌ربط قرار گیرد تا گامی باشد برای بهینه‌سازی سامانه پاسخگویی به شبهات دینی. إن‌شاالله.
