شماره هفدهم : بررسی وضعیت قومیت و قوم گرایی در ایران
بازبینی تاریخ بشر، نشان از وجود ناآرامی‌ها و تنازعات مختلف ناشی از قوم‌گرایی در سطح جهان دارد، به طوری که بعد از پایان‌یافتن جنگ سرد تا امروز، 96 جنگ و مخاصمه در جهان روی داده که از این تعداد 91 جنگ به جنگ‌های داخلی و قومی مرتبط بوده است. کل این جنگ‌ها موجب کشته‌شدن حدود 20 میلیون نفر شد که بیش از 70 درصد قربانیان به جنگ‌های قومی اختصاص دارد. کشور ایران نیز به سبب تنوع قومی، از جمله کشورهایی است که همیشه خطر جنگ‌های قومی را در خود احساس کرده و شاهد درگیری‌های متعددی تا پیش از انقلاب اسلامی در کشور بوده است که همگی ریشه و منشأ نژادی، قومی و ناسیونالیستی داشته و به سهم خود معضلات عدیده‌ای در معادلات سیاسی و چارچوب‌های ژئوپلیتیک ایجاد کرده است.
محرومیت نسبی مناطق قومی و ناهماهنگی کارویژه‌های دولت و مردم در کنار برخی اقدامات و سیاست‌گذاری‌های ناصواب مسئولان برای مدیریت قومی و خرده‌فرهنگ‌ها، موجب تشدید گرایش‌های قومی در ایران شد. بسیاری از مردم، مسئولان و اندیشمندان، موضوع تنوع قومی را تهدیدی برای کشور قلمداد می‌کنند، در حالی که اگر مدیریت و سیاست‌گذاری‌ها صحیح و درست انجام شود، تکثر فرهنگی و قومی، فرصت‌های بسیاری را برای حکومت اسلامی ایران فراهم خواهد کرد. از این‌رو شایسته است با اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش مخاطرات و تهدیدهای ناشی از تنوع قومی در کشورها، با دیدی جامع، هویت چندقومی کشور را فرصت مغتنمی در نظر گرفت.
مخاطرات قومی در کشور را از دو جنبه خارجی و داخلی لحاظ کرد. برخی تشدیدهای قومی، خارج از مرزها و از ناحیه دشمنان ایران شکل گرفته که اهداف اصلی آنان، تغییر حاکمیت، تغییر نگرش دولت‌ها، جابه‌جایی یا حذف حاکمیت و مهره‌های درون حاکمیت، ترغیب سیاسی مخالفان، تهاجم غیرمستقیم به کمک عوامل، ایجاد زمینه منازعه طولانی، القای دودستگی و تهدید نظام به تجزیه است. البته عوامل داخلی در ایجاد تنازعات قومی، اهمیت بیشتری داشته و علل اصلی آن نارضایتی و احساس تبعیض در میان برخی اقوام است. در مجموع، می‌توان خواسته‌های حقوقی اقوام و اقلیت‌ها را به دو دسته تقسیم کرد؛ نخست، درخواست فرصت‌های کاملاً برابر در دسترسی به آموزش، منابع اقتصادی، تسهیلات فرهنگی و نهادهای سیاسی به موازات حذف تبعیض مبتنی بر قومیت، نژاد، فرهنگ یا مذهب؛ دوم، درخواست حق حمایت ویژه در برخورداری از منابع و بهره‌مندی بیشتر از سرمایه و بودجه حکومت به منظور تقویت فرهنگ اقلیت‌ها که در صورت عملیاتی‌نشدن این خواسته‌ها، ظرفیت تهدید در بین آنها شکل خواهد گرفت و خطر گریز از مرکز قومیت‌ها که مقوله‌ای است سوای هر نوع اعتراض و شورش، تحقق می‌یابد. از همین‌رو در این شماره از پژوهش‌نامه راهبردی امنیت فرهنگی، می‌کوشیم عوامل و موانع همگرایی اقوام در ایران را بررسی کنیم و راهکارها و راهبردهای ممکن در تقویت همگرایی اقوام در ایران را بکاویم.
.jpg)