البته این برنامه که موجب نشاط اجتماعی شده و مردم از آن استقبال کردهاند مثل هر کار بشری بینقص نیست ولی طرح این ایرادات موضوع بحث این نوشتار نیست. در اینجا قصد دارم به برخی شاخصههای این برنامه که باعث موفقیت آن شد و میتوان در حکومتداری از آنها استفاده کرد اشاره میکنم:
۱. شفافیت: شفافیت یعنی همه مراحل تصمیمگیری، اقدامات و نتایج در اتاق شیشهای و در منظر مردم قرار گیرد و مخفیکاری برای عوامل و مجریان ممکن نباشد. این مراحل در برنامه خندوانه تا حدودی کاملاً شفاف و بدون مخفیکاری صورت میگیرد. از انتخاب بازیگران تا فرآیند قرعهکشی و اطلاعرسانی به برندگان مسابقه مردمی و مراحل مختلف مسابقه، مقابل دیدگان مردم است.
۲. حاکمیت قانون: یعنی قانون حکومت میکند نه اشخاص. همه باید تابع قواعد عمومی و روشن جامعه باشند. در برنامه خندانندهشو قواعد از پیش تعیینشدهای هست که همهچیز براساس آن شکل میگیرد؛ به همین دلیل نقش افراد حتی تهیهکننده به حداقل میرسد؛ البته همین قانون در موارد استثنائی انعطافپذیر است؛ برای مثال وقتی برای یکی از شرکتکنندگان مسابقه، مشکلی پیش میآید و نمیتواند برنامه خود را به انجام برساند، با نظر همه داوران، قواعد موجود انعطاف پیدا کرد و به طنزپرداز اجازه تکرار بازی داده شد.
۳. رقابت سالم با رفاقت و دلسوزی و خبرگی: شاید یکی از سالمترین و پاکترین رقابتها در این برنامه رقم میخورد. با وجود رقابت جدی بین بازیگران و مربیان، صمیمیت، انصاف و واقعنگری فراموش نمیشود.
۴. برابری: همه فرصتها، منابع و امکانات به مساوات بین بازیگران توزیع میشود و تبعیض مؤثر دیده نمیشود و دسترسی برابر به فرصتها و امکانات برای همه بازیگران و حاضران و مردم فراهم شده است.
۶. تلفیق نظرات نخبگان و کارشناسان با نظر مردم: یکی از بهترین نوع حکمرانی، تلفیق رأی مردم و نظر نخبگان جامعه است؛ همان روشی که امام حسین علیهالسلام در نامه به مردم کوفه -که با مسلم بن عقیل ارسال شد- یادآور شدهاند. در این برنامه وقتی طنزی اجرا میشود، نخبگان نظر میدهند و مردم بعد از شنیدن نظر آنها، رأی میدهند تا نفر برتر انتخاب شود.
۷. مشارکتپذیری و میزان بودن رأی و رضایت مردم: مشارکتپذیری به معنای تبعیت نظام از رأی و رضایت مردم در مراحل تأسیس، اداره امور و انتخاب کارگزاران است. در برنامه خندانندهشو این مشارکت و تأثیر رأی مردم در نتایج بسیار چشمگیر است.
۸. رشد و پیشرفت مداوم مردم: یکی از ویژگیهای برنامه خندوانه، انتقال مهارتها به مردم و تربیت نیروی متخصص در جریان کار است. این روش به تکامل جامعه موردنظر منجر میشود.
۹. نظارت همگانی و نهادهای مرتبط: در برنامه خندوانه همه مردم ناظر جریان کار هستند؛ نظر میدهند و نقد میکنند و متولیان برنامه را به پاسخگویی وامیدارند. از طرف دیگر در جریان قرعهکشی نماینده دادستان حضور دارد و برنامه نیز زیر نظر مسئولان صداوسیما قرار دارد.
اگر دقت بیشتری شود شاید نکات و شاخص های دیگری قابل ذکر باشد اما قصد نگارنده استخراج همه آنها نیست بلکه مراد ذکر این نکته است که ؛ رعایت برخی اصول و شاخص ها توسط متولیان امر، به افزایش موفقیت و سلامت منجر می شود و امکان ارتکاب فساد و تبعیض به حداقل می رسد. ان شاءالله که در جامعه ما رعایت این اصول که ریشه اسلامی هم دارند، به بالاترین سطح ارتقاء یابد. بعون الله تعالی.
حکمرانی به سبک خندوانه
یادداشتی کوتاه از دکتر محمدتقی دشتی عضو هیئت علمی دانشگاه و مدیرعامل موسسه صراط مبین
شاید عجیب به نظر برسد اما نکات آموزنده فراوانی در برنامه تلویزیونی خندانندهشو وجود دارد که در موضوع «حکمرانی شایسته» میتوان از آنها بهره برد.