موسسه صراط مبین

در اسلام روز دهم ذی‌الحجة روز عید قربان یا عیدالاضحی نامیده شده است که در این روز قربانی کردن‌ برای حاجیان در «منا» واجب و برای سایر مسلمانان که به زیارت نرفته‌اند مستحبّ مؤکّد است. فضیلت قربانی در روز عیدالاضحی یا روز قربان به قدری است که قرآن مجید، عمل قربانی را همدوش «کعبه» و «ماه حرام»  معرفی کرده و آن را وسیله‌ای برای برپا بودن جامعه و صیانت جامعه از فساد و تباهی برشمرده است: «جعل اللّه الکعبة البیت الحرام قیاما للنّاس و الشّهر الحرام و الهدی و القلائد»؛ چنان‌که این آیه تصریح دارد، قربانی کردن مانند «کعبه» از نظر احترام و محبوبیّت عمومی عامل بقای امّت اسلام است، و باید تا قیام قیامت ثابت و پابرجا باشد.
تاریخچه قربانی با تاریخ بشرعجین است آن‌جا که به فرزندان آدم ابوالبشر دستور داده شد به درگاه خداوند متعال قربانی تقدیم کنند تا بدین‌وسیله به خدا تقرب جویند، چنان‌که در قرآن فرموده: وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ ﴿۲۷﴾؛ یعنی: و داستان دو پسر آدم را به درستى بر ايشان بخوان هنگامى كه [هر يك از آن دو] قربانى‌ای پيشکش داشتند پس از يكى از آن دو پذيرفته شد و از ديگرى پذيرفته نشد [قابيل] گفت‏ حتما تو را خواهم كشت [هابيل] گفت‏ خدا فقط از تقواپيشگان مى‏پذيرد.
برخلاف رسوم جاهلیت که خدا را محتاج گوشت و خون قربانی می‌دانستند و هنگام قربانی مقابل کعبه می‌ایستادند و خون آن‌را به قصد قربت به اطراف کعبه می‌پاشیدند، دین اسلام شرط قبولی قربانی و در واقع شرط قبولی هر عمل و عبادتی را اخلاص و توجه به خدا معرفی می‌کند و در واقع قربانی کردن نشانه‌ای از سرسپردگی انسان مومن در برابر دستورات و اوامر الاهی است. هدف از قربانی نیل به کمال توحید و تقوا است و توحید حقیقی آن است که انسان همه امکاناتی را که در اختیار دارد بدون چون و چرا و با کمال عشق و شوق، همانند حضرت ابراهیم(علیه السلام) به قربان‌گاه ببرد، و با خلوص نیت به هر نوع و هرجا که خدا دستور داده است به مصرف برساند.
البته این جنبه معنوی و عرفانی قربانی کردن است و امر به قربانی کردن جنبه کمک رساندن به فقرا و محرومان را نیز دارد. چرا که در خصوص نحوه مصرف قربانی امر شده تا یک سوم آن حتما به فقرا و نیازمند داده شود و باقی برای خانواده و نزدیکان مورد استفاده قرار گیرد. در واقع امر به قربانی کردن در این روز خاص و در روزهای دیگر و یا مناسبت‌های مختلف همچون؛ عقیقه برای فرزند نورسیده، یا صید حیوانات و ارتکاب امور ممنوعه در حال احرام و  یا شکستن عهد و قسم و عدم وفای به نذر و ... برای رفع نیازهای ضروری کسانی بوده که به هر دلیل توانایی تهیه ارزاق زندگی خویش را ندارند.