بعد از بركناری رضا خان ، جامعه ی ايران در دهه های بيست و سی ، شاهد تحولات پيچيده سياسی بود.
در اين دوره ، به علت فقدان مشروعيت و مقبوليت مردمی رژيم حاكم ، در سطح جامعه سه نوع گفتمان و انديشه ی سياسی در رويارويی با نظام سياسی پهلوی پديد آمد كه عبارت بودند از: انديشه های چپ و ماركسيستی ، انديشه ی ملی گرايانه و انديشه ی دينی و اسلام خواهی .
بعد از كودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت ملی دكتر مصدق و سركوب جبهه ی ملی و حزب توده ، رژيم پهلوی بار ديگر توانست با حمايت خارجی (امريكا) نظام مشروطه ی سلطنتی تبديل نمايد و قدرت شاه را در چارچوب نظام سياسی كاملا متمركز تحكيم بخشد.
بدين ترتيب در اواخر دهه ی سی ، انديشه های ملی گرايانه و چپ ماركسيستی اثر وجودی خود را از دست دادند و ديگر قادر به تبيين تضادهای نظام پهلوی با آرمان ها، انتظارات و احساسات دينی و ملی مردم نبودند.
در آغاز دهه ی چهل و پس از رحلت آيت الله بروجردی ، شاه تحت عنوان نوسازی كشور، تلاش جدی و تمام عياری را در جنگ با مبانی و ارزش های ملی و اسلامی جامعه به كار بست . همه ی ظواهر نيز نشان می داد كه ديگر هيچ نوع مقاومت و مخالفتی با يكه تازی رژيم پهلوی وجود ندارد.
اين بار لازم بود نيروی جديدی بر اساس شناخت موقعيت حساس و تعيين كننده ی جغرافيای سياسی ايران ، استعداد انباشته ی انسانی و الهی و آرمان ها و اهداف بزرگ مبتنی بر آن پايه ، پا به ميدان بگذارد و با آگاهی از تاريخ محنت بار صد و پنجاه ساله ی اخير ايران ، سلطه ی بيگانگان و غارتگران بر آن ، خيانت ، فساد و خودكامگی خاندان پهلوی و هزار فاميل وابسته به آن ، فقر و عقب ماندگی علمی ، صنعتی و اخلاقی تحميل شده بر ملت بزرگ و ريشه دار ايران ، مبارزه ای جديد را شروع كند و نهضتی را برای مقابله با رژيم پهلوی پی ريزی نمايد.
اين نيرو، نيروی مذهبی و دينی بود. امام خمينی (ره ) در چنين فضايی رهبری نهضت عظيم مردم ايران را به دست گرفت . ايشان كه بيش از چهل سال متوالی با تيزبينی و آينده نگری ، مسائل سياسی و اعتقادی جامعه ی ايران را تعقيب می نمود، در حالی كه كوله باری از تجربه های مبارزات علمای پيشين و حوادث سياسی را بر دوش می كشيد، در يكی از حساس ترين اوضاع تاريخی ايران و جهان اسلام ، پا به عرصه ی مبارزات سياسی در ايران گذاشت .
امام (ره ) به نجات ايران از چنگال رژيم فاسدی كه عقب ماندگی ، انحطاط و فقر اقتصادی ، اخلاقی و علمی را بر آن تحميل كرده بود، می انديشيد و راه بيگانه ی نجات را بازگشت به اسلام و ايجاد نظام سياسی اسلام در كشور و حكومت ارزش های الهی تشخيص داده بود.
امام (ره)، از همان آغاز مبارزه ی دينی و سياسی خود، با توكل به منبع لايزال الهی و با اعتماد به نيروی توده های مسلمان در برابر حاكميت پهلوی و نهادهای آن ، نگرشی انتقادی نسبت به وضعيت نامساعد سياسی ، دينی ، فرهنگی و اقتصادی جامعه اتخاذ نمود.
محور اصلی مواضع و پايه ی اصلی مبارزات امام (ره ) اين بود كه ايشان سياست محدود كردن دين و احكام الهی آن به قلمرو زندگی خصوصی و فردی را مطرود اعلام نمود و تغيير وضعيت و فراهم آوردن زمينه ی تحقق آرمان های دينی و اسلامی در تمام ابعاد زندگی مردم را خواستار گرديد. ايشان می خواست اسلام ، احكام و قوانين فطری آن را به منزله ی دين ، احكام و قوانينی آسمانی مطرح كند كه دارای رسالتی جهانی برای تشكيل حكومت است .
در چارچوب مواضع امام (ره )، نظام سياسی پهلوی و نهادهای آن ، هم به دليل ماهيت سلطنتی و استبدادی آن و هم به علت تضاد عملكرد آن نظام و نهادهای آن ، با معيارها و قوانين نجات بخش اسلام مورد نقد قرار گرفت .
ايشان در اعلام مواضع خود، سياست را هم نشين ديانت نمودند و هر دو را با سيمای عرفانی خويش آميختند و آن را راهنمای عمل خود قرار دادند كه در اين پژوهش سعی می شود جلوه هايی از آن به نمايش گذاشته شود.
شيوه ی پژوهش در اين اثر عمدتا بر اساس روش كتابخانه ای و اسنادی است و در اين ميان سعی شده است در حد امكان ، از منابع مكتوب چون كتب ، مجله ها، مقالات ، آثار و سخنرانی ها استفاده گردد. برای تبيين موضوع ، اين كتاب در سه بخش سازماندهی شده است : در فصل اول از بخش اول ، با عنوان ماهيت نظام سياسی پهلوی ، كوشش بر اين است تا تصويری گذرا از ساخت سياسی وابسته و عملكرد ضد دينی نظام سياسی پهلوی عرضه شود.
اين فصل به همراه فصل بعد كه در آن انديشه های سياسی امام (ره ) درباره ی ماهيت نظام سياسی مطمح نظر ايشان بررسی می شود، در حقيقت مقدمه ای برای بخش دوم تلقی می شود كه در آن به بررسی مواضع امام خمينی (ره ) در برابر نهادهای سياسی ، فرهنگی و اقتصادی رژيم پهلوی و عملكرد آنها پرداخته شده است .
بالاخره در بخش سوم ، تلاش شده است ضمن تقسيم بندی مواضع امام (ره ) به ترتيب تاريخی از زمان آغاز مبارزه و نهضت اسلامی تا پيروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه 1357 و تكيه بر مباحث فصول پيش ، با توجه به مراحل تحول و تطور مواضع امام (ره ) و ويژگی های هر مرحله ، تصويری از مواضع ايشان ارائه دهيم .
اميد است مباحث عرضه شده در اين كتاب ، بتواند گامی در جهت شناساندن بعدی از ابعادی مبارزاتی ، دينی و سياسی شخصيت امام (ره ) بر دارد.
