صراط مبین: چگونه جایگاه مسجد را باید ارتقا ببخشیم؟ برای ارتقاء سطح فرهنگی مساجد و کیفیت بخشی آن در مقابل مراکز موازی چه راهکارهایی را پیشنهاد میکنید؟
بحث تقویت مسجد در دو زاویه باید مورد توجه قرار بگیرد که یک زاویهاش زاویه سخت افزاری و دیگری زاویه نرم افزاری است. زاویه سخت افزاریاش به ساختمان و بنا و موقعیت جغرافیایی و شکل و شمایل و نظافت و... بر میگردد.
از نظر نرم افزاری هم دو شاخه میشود که یک شاخه مربوط به درون مسجد و یک شاخه مربوط به بیرون مسجد است؛ شاخه درون مسجد یعنی اینکه مثلاً امام جماعت چه نوع محتوایی را تولید کند یا چگونه نماز بخواند. اخلاق امام جماعت، هیأت امنا و مؤمنینی که در مسجد بیشتر تردد میکنند و اینکه جاذبههایشان بیشتر است یا دافعههایشان ، مربوط به این شاخه است.
یک بخش هم بیرونی است و آن یعنی اینکه ما مسجد را چگونه معرفی کردهایم؟ ذهنیت و دیدگاه من مسلمان همسایه مسجد در مورد مسجد چیست؟ آیا مسجد در ذهنیت من یک پایگاه سیاسی برای احزاب شده یا یک پایگاه عبادی و خدمات مردمی؟
صراط مبین: فکر میکنید نهادهایی مثل سازمان تبلیغات و اوقاف و ... چگونه میتوانند به امور مساجد بپردازند؟
پاسخ: بنده با هر نوع دخالت سازمانهای رسمی در امور مساجد مخالفم.
صراط مبین: آیا در تعیین امام جماعت نیز سخن شما صادق خواهد بود؟
پاسخ: اتفاقاً حرف من این است که این سازمان ها نباید در این مورد مهم ورود نمایند؛ کادر اصلی مسجد امام جماعت است، او دانش آموخته حوزه است، سازمان تبلیغات که کارهای نیست. شما زمانی بحث تبلیغ را مطرح میکنید که بحثش جدا است و وارد آن نمیشوم؛ بحثم در مورد مسجد به عنوان امری عبادی است؛ این آقای امام جماعت دانش آموخته حوزه است؛ مردم باید از طریق حوزه اقدام کنند و آدمها را شناسایی و انتخاب کنند؛ زیرا وقتی که انتخاب مردم باشد، اگر فردا کار خراب شد میگوییم خودشان خواستند، ولی اگر برایش فرستادی میگویند برای ما فرستادند، پس تأمین مالیاش هم با خودشان است. به نظر من اگر قرار است بر مسجد نظارتی باشد که باید باشد، باید توسط حوزه صورت بگیرد، نه سازمانها و ادارات و مؤسسات دولتی. رکن رکین مسجد امام جماعت است که این را باید حفظ کنیم؛ یعنی هیأت امنا نباید بتواند به امام جماعت تنه بزند. البته امام جماعت هم باید قوی و پایبند و متدیّن باشد و همه شرایط یک امام جماعت را دارا باشد. منظور ما در اینجا در مورد کسی است که شرایط امامت جماعت را دارا است. اگر قرار است که نظارتی روی او صورت بگیرد، پایگاه و هیأت امنا چه کاره است که باید نظارت کند؟! این حوزه است که باید نظارت کند؛ چون او خروجی و دانش آموخته حوزه است؛ لذا باید یک تشکّل حوزوی در نهاد مرجعیت حوزه شکل بگیرد و یکی از اموری که رسیدگی کنند این باشد.
صراط مبین: ما چگونه میتوانیم کاری کنیم که مسجد بتواند اعتبار خودش را در مقابل آن نهادها به دست بیاورد و اینکه چه کنیم تا پشتوانه خودش قوی شود که رجوع به مسجد بیشتر شود؟
ببینید انرژی و پتانسیل مردم بسیار بالا است، اما ما از این نکته غفلت کردیم. به نظر من برای اینکه مسجد بتواند خودش را حفظ کند باید به این پتانسیل تکیه کند. ما یک پتانسیل محتوایی داریم که دین است و مفروضمان این است که دین چیزی کم ندارد و سرشار از آموزههای اخلاقی، سرشار از آموزههای توأم با محبت، سرشار از آموزههای حاوی رفع اختلاف و تأمین نیازها است. اگر ما این محتوا را از دین و انرژی را از مردم بگیریم و این دو را با هم گره بزنیم و تلفیق کنیم هیچ حادثهای نمیتواند شما را از بین ببرد؛ مثلاَ در اولین گام ورود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مدینه در اینکه کجا اقامت کند بین اوس و خزرج اختلاف بود، اما حضرت فرمود بگذارید شتر تصمیم بگیرد، یعنی اصلاً در فضای رقابت نرفت. در حالی که یک رقابت میتوانست ناخواسته تبدیل به یک تهدید شود، اما پیامبر صلی الله علیه و آله مدیریتش کرد و هیچ کس هم ناراضی نبود و همه تمکین کردند. ما میگوییم که باید از این مدلهای حضرات معصومین بهره بگیریم.
عرضم این است که حضور در مسجد دو پشتوانه می خواهد: یکی پشتوانه نرم و دیگری پشتوانه سخت؛ پشتوانه نرم مسجد همان آموزههای دین است که سرشار از این چیز ها است، پشتوانه سخت مسجد هم مردم هستند. نیروی عملیاتی مسجد مردم هستند.
استراتژی ما استفاده کردن از کلام در مسجد نیست بلکه استفاده کردن از محتوای دین و پتانسیل مردمی است که باید گام به گام توسعهاش بدهیم.
ممنون از وقتی که در اخیتار ما قرار دادید امیدواریم فرمایشات مفید شما در موضوع مسجد راه گشای برخی مشکلات پیش رو باشد.
حسامی: لزوم حفظ امام جماعت به عنوان رکن مسجد
آنچه در پی می آید گفتگوی "صراط مبین" با دکتر حسامی جامعه شناس و عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که در آن شرایط لازم جهت ارتقاء کارکردها و نقش های فرهنگی اجتماعی نهاد مقدس مسجد موضوع اصلی این مصاحبه بوده است.